مقطع آموزش پیش دبستانی سوئد

تاریخچه

        با وجودیکه مراکز آموزش پیش دبستانی (کودکستان‌ها و مهد‌های کودک) از اوایل قرن 19 در سراسر کشور سوئد فعالیت داشته‌اند، آموزش فراگیر آن طی دهه1970 به وقوع پیوست.

در ابتدا، طی سال 1975 قانون ویژه مقطع آموزش پیش دبستانی در پی قبول پیشنهادات ارائه شده از سوی کمیته تحقیق ، به تصویب رسید. متعاقب تصویب قانون مراقبت از کودکان طی سال 1977 ، قانون قبلی لغو گردیده و بعدها در سال1980 با قانون تامین اجتماعی ادعام گردید.

در سال 1995، قانون تضمین مراقبت از کودکان در زمره قوانین تامین اجتماعی کشور به تصویب رسید. از این روی شهرداری‌های مناطق مختلف کشور مسوولیت فراهم نمودن امکانات لازم در جهت مراقبت از کودکان رده‌های سنی 12-1 سال را عهده‌دار گردیدند.طبق قانون، کلیه کودکان سوئدی برخوردا از والدین شاغل حتی کودکان رده‌های سنی 4-3 ماه  نیز در مراکز آموزش پیش دبستانی پذیرش می‌گردند. از سال1996 مسوولیت رسیدگی برکلیه فعالیت‌های مراکز پیش دبستانی به وزارت آموزش و علوم تفویض گردید. این در حالی‌است که از اول ژانویه 1998 آژانس ملی آموزش مسئولیت رسیدگی و نظارت بر فعالیت‌های مراکز آموزش پیش دبستانی و کودکان دبستانی را عهده دار گردیده است.

طی سال‌های اخیر، در نتیجه ادغام روز افزون مراکز آموزش پیش‌دبستانی و مراکز ویژه مراقبتی کودکان،امکانات آموزشی و غیرآموزشی مورد نیاز مراکز مذکور بازبینی شده و به اعمال تغییراتی در قوانین آموزشی ویژه مقطع آموزش پیش‌دبستانی منجر گردیده است.

  

سیاست‌های مقطع آموزش پیش دبستانی

حضور نمایندگانی از والدین دانش آموزان درمراکز آموزش پیش دبستانی در قوانین آموزشی کشور منظور نگردیده است. این درحالیست که برنامه‌های آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی فرصت تاثیر گذاری بر فعالیت‌های آموزشی به ویژه درخصوص برنامه ریزی آموزشی برای والدین را فراهم آمده است. ارتباط روزانه والدین با مراکز آموزش پیش دبستانی از اهمیت استراتژیگ برخوردار می‌باشد.لازم به ذکر است که جلسات رسمی اولیا- مربیان در جهت برقراری ارتباط هر چه نزدیکتر میان والدین و مسوولان مراکز آموزش پیش دبستانی سالانه 3 مرتبه برگزارمی‌گردد

چارچوبهای  قانونی

از سال 1998، به علت ادغام روز افزون مراکز آموزش پیش‌دبستانی و مراکز ویژه مراقبتی کودکان، فعالیت‌های آموزشی مراکز مذکور تحت نظارت قوانین آموزشی کشور قرار گرفت.مطابق قوانین آموزشی، کلیه شهرداری‌های کشور موظف به ارائه فعالیت‌های پیش دبستانی به کودکان رده‌های سنی 5-1 سال که از والدین شاغل یا دانشجو برخوردار می‌باشند، گردیده‌اند.گفتنی است که امکانات آموزشی فوق حداقل 3 ساعت در روز یا 15 ساعت در هفته به کودکان ارائه می‌گردد.کلیه شهرداری‌های کشورمسوولیت شناسائی کودکان نیازمند دوره‌های آموزشی پیش دبستانی را بر عهده دارند.تا اواخر سال 1997 انجمن رفاه ملی و انجمنهای ایالتی عهده‌دار مسئولیت نظارت و ارزیابی بر کیفیت و دامنه عملکرد مراکز آموزش پیش دبستانی و مراکز ویژه مراقبتی کودکان در سطح ملی، ایالتی و شهرداری‌ها بودند. این در حالی‌است که از اول ژانویه 1998 آژانس ملی آموزش عهده‌دار مسئولیت فوق گردیده است. در سال 1999 دولت سوئد تصمیمی مبنی بر بازنگری قوانین آموزشی کشور توسط کمیته پارلمانی اتخاذ نمود.

اصلاحات آموزشی

بنا بر تصمیمات اتخاذ شده توسط مجلسی ملی سوئد در کلیه مراکز آموزشی پیش دبستانی ملزم به ارائه خدمات آموزشی و تفریحی کودکان رده‌های سنی 1 سال تا 4 سال می‌باشد. طبق اصلاحات به عمل آمده موازی پیش دبستانی به ویژه مدارس بین‌المللی رایگان بوده و حداقل 525 ساعت آموزش در سال برابر با 3 ساعت در روز مبادرت می‌نمایند. گفتنی است که مدارس پیش دبستانی بین‌المللی از اول ژانویه 2003 آغلز بهه فعالیت نموده‌اند.  بنابر قوانین اصلاحی مصوب مجلس ملی سوئد کودکان والدین فاقد شغل از اول ژانویه 2001 و کودکان بی‌سرپرست از ژانویه سال 2002 از آموزشهای پیش دبستانی مدت حداقل 3 ساعت در روز و یا 15 ساعت در هفته برخوردار می‌گردند

اهداف آموزشی

از جمله مهم‌ترین اهداف مراکز آموزش پیش دبستانی و مراکز ویژه مراقبتی کودکان سوئدی می‌توان به رشد ذهنی کودکان از طریق تشویق و تهییج آنان درگرایش به فعالیت‌های گروهی آموزشی و ایجاد شرایط مناسب‌ جهت رشد سطح یادگیری کودکان اشاره نمود. از اول آگوست سال 1998، اهداف و وظایف مراکز آموزش پیش‌دبستانی در قالب برنامه‌های آموزشی ویژه، جایگزین برنامه‌های آموزشی پیشین گردید. دولت سوئد نیز به تعیین اهداف و خطوط کلی مقطع آموزش پیش دبستانی به موازات ساختار‌ها و سیاستهای معین مقطع آموزش پایه مبادرت نمود.از این روی در سال 1998 برنامه آموزش مدارس پایه در جهت هماهنگی با برنامه‌های آموزشی مراکز پیش دبستانی و مراکز مراقبتی - تفریحی ویژه کودکان تغییر یافت. گفتنی است که شهرداریها مسئولیت تضمین شرایط لازم ویژه مراکز پیش دبستانی جهت نیل به اهداف تعیین شده فوق را بر عهده دار می‌باشند. از جمله اصلی‌ترین اهداف مقطع آموزش پیش‌دبستانی می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود :

1. شناساندن نرم‌ها و ارزش‌های اجتماعی به کودکان و تمرکز بر رشد ذهنی کودکان به واسطه   تاثیرگذاری آموزشی برکودکان

2. برقراری هم‌کاری میان اولیاء و مربیان مراکز پیش دبستانی

گفتنی است که طراحی اهداف مذکور به افزایش تمرکز دولت به مراکز آموزش پیش دبستانی و نیل به هدف غائی (رشد فردی و آموزشی کودکان) منتهی گردیده است.

آژانس ملی آموزش، نهاد ملی است که به تبیین خطوط کلی و اهداف مراکز ویژه مراقبتی کودکان، مراکز تفریحی و مراکز پیش دبستانی مبادرت می‌نماید.

تعداد ساعات آموزشی

مراکز آموزش پیش دبستانی کشور سوئد ازسیلابس تحصیلی و مقررات ویژه‌ای جهت چگونگی اختصاص وقت به فعالیت‌های مختلف آموزشی برخوردار نمی‌باشند. مراکز آموزش پیش دبستانی ملزم به فراهم نمودن فعالیت‌ها آموزشی و برقراری هماهنگی میان آموزش و پرورش کودکان جامعه می‌باشند. مسئولیت تربیت کودکان با مشارکت والدین و مراکز آموزش پیش دبستانی و مربیان متعهد صورت می‌پذیرد. برنامه‌های آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی بر رشد زبان‌آموزی کودکان سوئدی تاکید عمده‌ای دارند. برنامه‌های آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی به طرق مختلفی اعم از آموزش از طریق عکس‌، آواز و موزیک، نمایش ریتمیک، رقص و هم‌چنین آموزش گفتاری و نوشتاری به کودکان ارائه می‌گردد.

برنامه‌های آموزشی

روند رشد و یادگیری کودکان به صورت فردی می‌بایستی با حمایت و برقراری هم‌کاری‌های نزدیک میان خانه و مدرسه بر این پیش فرض استوار باشد که کودکان مقطع پیش دبستانی بیش‌تر از طریق فعالیت درمحیط‌های طبیعی به آموزش علوم مبادرت می‌نمایند. با استفاده از روش‌های موضوعی، فرصت کنکاش، جستجو و کسب تجارب شخصی از طریق پرداختن به بازی،گفتگو، آواز،موزیک، نمایش، هنر، کاردستی و غیره برای کودکان فراهم می‌آید. ارائه بازی‌های مختلف در اشکال مختلف آن، هدف اصلی مقطع آموزش پیش دبستانی در جهت آموزش صحیح و رشد ذهنی کودکان می‌باشد. مطابق فرایند یادگیری درمراکز آموزش پیش دبستانی، حداکثر بازی‌های گروهی می‌بایستی در محیط‌های طبیعی صورت پذیرد.ارائه بازیها به صورت گروهی،خود عامل مهمی درجهت یادگیری متقابل کودکان و پرورش حس مسئولیت پذیری آنان محسوب می‌گردد.درمقطع آموزش پیش دبستانی،کودکان به کشف و یادگیری موضوعات خاص به طرق گوناگون مبادرت می‌نمایندکه از آن جمله می‌توان به بازیهای گروهی،مطالعه کتاب و گوش دادن به داستانها اشاره نمود. تعداد محدودی از مراکز پیش دبستانی کشور سوئد نیز از روش‌های آموزشی خاص خود بهره می‌گیرند که از آن جمله می‌توان به مدارس Montessor و waidorf با افراد متخصص و برنامه‌های آموزشی گوناگون نظیر ورزش،هنر، کاردستی،کامپیوتر و اردوهای تفریحی اشاره نمود.

ارزیابی تحصیلی  مقطع آموزش پیش دبستانی

عملکرد مدارس پیش دبستانی و سایرمراکز  مراقبتی کودکان در دو سطح ایالتی و محلی توسط شهرداری‌ها و مدارس ارزیابی می‌گردد. مدارس پیش دبستانی به‌طور منظم مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. ارزیابی‌ها هم‌چنین ممکن است توسط بازرسین مستقل و یا توسط اولیاء کودکان و یاپرسنل و مدیریت مدارس صورت پذیرد. مشارکت کودکان و والدین ازجمله  اهداف اساسی مراقبت از کودکان می‌باشد.  ارزیابی مربوطه با اهداف و چگونگی ادارة مراکز آموزش پیش دبستانی مرتبط می‌باشد. تکنیک‌های ارزیابی بسته به نوع شاخص‌های تعیین شده توسط شهرداری‌ها ویا مدارس انتخاب می‌گردد. 

دولت سوئد مسئولیت پی گیری و ارزیابی عملکرد مدارس پیش دبستانی در سطوح ملی و محلی را عهده‌دار می‌باشد و این درحالی است که آژانس ملی آموزش عهده‌دار مسئولیت پی گیری و ارزیابی میزان موفقیت شهرداری‌ها در اجرای اهداف قانون‌گذاران آموزشی و تخصیص صحیح بودجه آموزشی می‌باشد. پی‌گیری وارزیابی‌های تحصیلی  بصورت پیوسته و سالانه صورت می‌گیرد. گفتنی است که ارزیابی‌ها با  دو هدف اعطای فرصت به دولت در جهت کسب اطمینان از شهرداری‌ها و انجام تعهدات آن‌ درمقطع آموزشپیش دبستانی صورت می‌گیرد.

ارزیابی پیشرفت تحصیلی

با وجودیکه عملکرد کودکان درمراکز آموزش پیش دبستانی و مهد‌های کودک مورد ارزیابی واقع می‌گردد، نمرات و نتایج آزمونها اعلان نمی‌گردد.مراکز آموزش پیش دبستانی می‌بایستی متضمن برقراری روابط منظم و دائمی میان خانه و مدرسه درخصوص رفاه، رشد ذهنی و آموزش کودکان باشند. علاوه بر ارتباطات روزانه میان کادر آموزشی و والدین به طور معمول، 2 بار در سال گفتگوهایی میان کادرمراکز فوق و والدین جهت بحث در خصوص رشد و پیشرفت تحصیلی کودکان پیش دبستانی برگزار می‌گردد.

ارزیابی در سطح محلی

نهاد های  اداره کننده آموزش، عهده دار مسئولیت ارزیابی در سطح محلی می‌باشند. شهرداری‌ها مسئولیت طرح ریزی و اجرای فعالیت‌های پیش دبستانی را عهده دار می‌باشند. علاوه بر این  پی‌گیری و ارزیابی فعالیت‌های آموزشی به صورت پیوسته  بواسطه معیارهای ارزیابی سالانه از جمله دیگر مسئولیت های شهرداری‌ها می‌باشد. ارزیابی‌های مذکور برچگونگی تخصیص و استفاده از منابع مالی و ارزیابی کیفیت تحصیلی مدارس مشتمل می‌گردد. عمده شهرداری‌ها از مشارکت والدین به عنوان بخشی از ارزیابی استقبال می‌نمایند که از آن جمله می‌توان به انتشار پرسش نامه‌ها اشاره نمود. فعالیت‌های پیش دبستانی می‌بایستی براساس اهداف تعیین شده دربرنامه طرح ریزی، اجراء شده و ارزیابی و توسعه یابد.  دراین مرحله، برنامه براهمیت پیشرفت روش‌های ارزیابی تاکید دارد.

خدمات پیش دبستانی

1- مراکز پیش دبستانی که به ثبت نام از کودکان رده های سنی1 تا 5 سال مبادرت نموده و فعالیت‌های آموزشی خود را به آنان عرضه می‌نمایند. به طور کلی این مراکز در تمام طول سال و کلیه ایام هفته فعال بوده و زمان کاری آنها با ساعات کاری و مطالعه والدین و همچنین با نیاز کودکان مطابقت دارد.

2- مراقبت ازکودکان درمنازل ـ پرستاران کودک درطول مدت زمان اشتغال والدین به فعالیت یا تحصیل به مراقبت ازکودکان درمنازل مبادرت می‌نمایند. به طورکلی درچنین شرایطی کودکان می‌بایستی از خدماتی که درمراکز پیش دبستانی ارائه می‌شود برخوردار گردند.

3- روش موسوم به نظام سه خانواده‌أی ـ این شیوه نیز به عنوان یکی از روشهای مراقبت روزانه از کودکان به حساب می‌آید، به نحوی که یک پرستار واجدالشرایط از دو یا سه کودک درمنزل یکی از ‌آن‌ها  مراقبت می‌نماید.

4-مراکز پیش دبستانی آزاد ـ دراین مراکز، به پرستاران و یا والدین کودکان که درمنازل هستند این امکان داده می‌شود تا با کمک کارکنان آن مرکز ، فعالیتهای آموزش گروهی کودکان را پرورش و توسعه دهند. جهت برخورداری از این شرایط، ثبت نام لازم نیست. در بسیاری از شهرداریها، مراکز پیش دبستانی آزاد با بهره مندی از خدمات شهری و یا خدمات ارائه شده در زمینه های بهداشت و سلامت کودکان و مادران ، با یکدیگر همکاری می‌نمایند.

نهادهای مرکزی آموزش پیش دبستانی (ECE)

در سال 1968 هیأت ملی مراقبت از کودکان به نمایندگی از دولت عهده‌دار مسولیت ارائه پیشنهاداتی درخصوص چگونگی ارتقاء عوامل آموزشی ، اجتماعی ونظارتی درکشور سوئد گردید.

در آن اثناء درخواست گسترش طرح‌های مراقبتی کودکان همزمان با مطالبات زنان جهت کسب برابری و دمکراسی از راه مشارکت در زندگی اجتماعی با شرایط یکسان با مردان به طور گسترده‌ای مطرح گردید. در همان اثناء هیأت ملی مراقبت از کودکان با ارسال گزارشی به دولت به بررسی دیدگاه‌های قدیمی مراقبتی کودکان من جمله برطرف نمودن فقر و ارائه فعالیت‌های آموزشی به کودکان کلیه شهروندان سوئدی مبادرت نمود. بر همین اساس قانون آموزش ملی پیش دبستانی بر پایه گسترش اختیارات محلی، گسترش قاعده‌مند مراقبت همگانی کودکان وتهیه گزارش رسمی از برنامه‌های آموزشی مراکز مراقبتی کودکان به تصویب رسید. علاوه بر این دولتهای محلی به فراهم آوری حداقل 525 ساعت آموزش پیش دبستانی برای کلیه کودکان رده سنی 6 سال سوئدی ملزم گردیدند. این در حالی بود که کودکان نیازمند حمایتهای ویژه از اولویت مشارکت در فعالیتهای پیش دبستانی برخوردار بودند.

به طور کلی می‌توان گفت که مقطع آموزش پیش دبستان با وجود اختیاری بودن ، از مراحل آغازین فعالیت خود کلیه کودکان رده سنی6 سال سوئدی را تحت پوشش قرارداده است. راهبرد ملی آموزش پیش دبستانی به صورت یک سیاست در اوایل دهه70 تعریف و مشخص گردید. برنامه‌های آموزشی مقطع مذکور با برخی تغییرات تدریجی طی سه دهه گذشته پی گیری و به اجرا در آمده است. حمایت گسترده مجلس ملی سوئد از پیشنهادات دولت درخصوص مراقبت از کودکان و پشتیبانی خانواده‌های سوئدی به تحقق اهداف گنجانده شده در راهبرد ملی فوق منتهی گردیده است. در ژانویه 1995 طرح جدیدی به تصویب مجلس رسید که برخلاف روشهای پیشین به تعیین وظایف حکومت‌های محلی درخصوص فراهم‌آوری فعالیتهای پیش دبستانی و اجرای طرح‌های مراقبتی کودکان تأکید می‌نمود. طی قوانین قبلی حکومتهای محلی موظف به اجرای  طرحهای توسعه‌ مراقبتی کودکان بوده اما درحال حاضر آنها  موظف به عهده‌داری مسئولیت مراقبت از کلیه کودکان رده های سنی12-1سال سوئدی برخوردار از والدین شاغل یا محصل می‌باشند. به تدریج دوره‌های پیش دبستانی، دوره های آموزش رسمی و دوره‌های مراقبتی ویژه کودکان مدرسه‌ای ارتباط نزدیک‌تری با یکدیگر یافته اند. مسئولیت آموزش پیش دبستانی  در سال 1996 از وزارت امور اجتماعی به وزارت آموزش وعلوم تفویض شده  و در سال 1998 نیز سازمان ملی آموزش عهده‌دار مسئولیت رسیدگی و نظارت بر فعالیت‌های پیش دبستانی در سطح ملی گردید.

به دنبال آن در پژوهشی‌های به عمل آمده توسط سازمان ملی آموزش طی سال 1998 بیش از 95% از حکومتهای محلی به تدارک مراکزی جهت مراقبت از کودکان مبادرت نمودند. طرح همگانی مراقبت از کودکان به عنوان بخشی از ساختار آموزشی کشور مطرح شده و در آگوست 1998 نخستین دروس آموزشی ویژه مقطع آموزش پیش دبستانی به مورد اجرا در آمد.

در صد کودکان مقطع آموزش پیش دبستانی (بر مبنای رده‌های سنی 5-1 سال طی سال‌های1998-1994)

1998	1996	1994	رده های سنی کودکان
24%	34%	25%	1
60%	54%	45%	2
64%	59%	51%	3
69%	63%	57%	4
73%	65%	59%	5

مسوولیت مدیریت روزانه آموزش پیش دبستانی معمولا برعهده بازرسین (معلمین کاملا کار آزموده پیش دبستانی) می‌باشد که مسئولیت نظارت بر فعالیت دیگر پرسنل مدارس را نیز بر عهده دارد.

مقطع آموزشی پیش دبستانی در نظام آموزشی دولتی کشور سوئد اختیاری بوده و از اول ژانویه 1998 مسئولیت ارائه چنین دوره‌هایی به شهرداری‌ها تفویض گردید.حداقل زمان لازم جهت حضور کودکان د رکلاسهای دوره پیش دبستانی،525 ساعت آموزشی درسال است. کلاس‌های پیش دبستانی بخشی از نظام آموزشی دولتی است که نظیر دوره‌های آموزش رسمی مورد توجه قرارمی‌گیرد. مسئولیت اداره کلاس‌های مذکور بر عهده افرادی تحت عنوان معلمین سرگروه می‌باشد که این امر،خود بخشی از طرح مدارس تحت نظارت شهرداری های کشور محسوب می‌گردد. در قوانین آموزشی و پرورشی کشور کلیه کودکان سوئدی از حق دسترسی به فرصتهای آموزش دولتی یکسان برخوردار بوده و بدون توجه به نژاد، محل سکونت و یا شرایط اجتماعی و اقتصادی از این حق بهره مندمی‌گردند. مهم‌ترین رسالت  مقطع آموزشی پیش دبستانی تربیت دانش آموزان جهت کسب دانش و مهارتهای لازم، انجام فعالیتهای گروهی در منازل، رشد موزون کودکان در جهت تربیت انسانهای مسئول و اعضای موثر در اجتماع می‌باشد.  دوره‌های آموزشی مراکز آموزش پیش دبستانی  به رشد و برانگیختن حسن یادگیری کودکان منجر شده و زمینه‌ها ی لازم جهت تحصیل در دوره‌های بالاتر را فراهم مینماید. از پائیز سال 1998، مقررگردید که کلاسهای پیش دبستانی و مدارس آموزش پایه از برنامه‌ها ی درسی جدید در سطح ملی برخوردار گردند.  دوره‌های آموزشی پیش دستانی می‌بایستی به فراهم آوردن یکپارچگی لازم در سطح کلاس‌های پیش دبستانی، آموزش پایه و مراکز پس ا زمدرسه منتهی گردد. این کلاسها، بخشی از نظام آموزشی و اولین گام درجهت تحقیق اهداف برنامه‌های آموزشی محسوب می‌گردد .بر اساس برنامه‌های آموزشی فوق شهرداریها موظف به تدارک طرح آموزشی مناسب و ارائه آن به معلمین، معلمین سرگروه و دانش آموزان مراکز خصوصی می‌باشند. مراکزآموزش  پیش دبستانی، می‌بایستی حتی الامکان به منازل کودکان نزدیک باشد. به علاوه، میبایستی توجه لازم جهت حداکثر استفاده از شرایط و دیگر منابع موجود مبذول شده و خواسته‌های مراقبین نیز مورد توجه قرار گیرد.شهرداری‌ها همچنین به تاُیید عملکرد مراکز آموزش پیش دبستانی خصوصی مبادرت می‌نمایند.تاُییدیه مذکور ممکن است در مدت زمان محدود و یا در قبال رعایت شرایط لازم از اعتبار برخوردار باشد. اگر چنانجه در برقراری کلاسها اشکالاتی به وجود آید، شهرداریها از حق ابلاغ دستورات لازم و در صورت عدم توجه به موارد فوق، ازحق لغو تاییدیه مراکز آموزشی برخوردار می‌باشند.آندسته از کودکانی که در بیمارستانها و یا موسسات دیکر تحت مراقبت قرار دارند، می‌بایستی از فعالیتهای آموزشی مشابه آنچه که در مراکز پیش دبستانی ارائه می‌گردد، برخوردار شوند. مسئولین موسسات در قبال ارائه چنین خدماتی به کودکان مسئول می‌باشند. از کودکان رده سنی 6 سال که درمراکز آموزشی پیش دبستانی حضور یافته و زمان حضور آنها در کلاس‌های آموزش از 15 ساعت در هفته و یا 525 ساعت در سال تجاوز ننماید، شهریه‌ای دریافت نمی گردد. اکثریت  قریب به اتفاق کودکان سوئدی رده سنی 6 سال درکلاسهای پیش دبستانی ثبت نام می‌نمایند.

دوره‌های آموزشی پیش دبستانی از سن یک سالگی تا زمان آموزش رسمی به کودکان سوئدی ارائه می‌گردد.شهرداریها موظف به ارائه خدمات پیش دبستانی به کودکان می‌باشند که والدینشان در حال تحصیل بوده ویا به کار اشتغال دارند‍‍. به علاوه،  این خدمات در برخی موارد به کودکانی ارائه می‌گرددکه از شرایط خاصی برخوردارمی‌باشند. در چنین مواردی مراکز مناسب آموزشی بدون هیچ گونه تاُخیر و معمولاًظرف مدت 4-3 ماه پس از ثبت نام متقاضیان معرفی می‌گردد.        

انواع خدمات پیش دبستانی در کشور سوئد به گونه‌های ذیل ارائه می‌گردد:

مراکز آموزشی پیش دبستانی که با ثبت نام از کودکان رده‌های سنی 1تا 5سال، فعالیتهای آمورشی خود را به آنان عرضه می‌نمایند. به طور کلی این مراکز در تمام طول سال تقریباً در کلیه روزها فعالیت داشته و زمان فعالیت آنها با ساعات کار و مطالعه والدین وهمچنین با نیاز کودکان انطباق دارد.

مراقبت از کودکان در منازل- پرستاران کودک در طول مدت زمان فعالیت یا تحصیل والدین  به مراقبت از کودکان در منازل خود مبادرت می‌نمایند. به طور کلی در چنین شرایطی کودکان از حداقل خدماتی که در مراکز پیش دبستانی ارائه می‌گردد برخوردارمی‌گردند. روش موسوم به نظام سه خانواده‌ای نیز به عنوان یکی از روشهای مراقبت روزانه از کودکان محسوب می‌گردد به نحوی که پرستاران واجدالشرایط از 3-2 کودک در منزل مراقبت می‌نمایند.

خدمات پیش دبستانی آزاد – درمراکز مذکور، به پرستاران کودک ویا والدین خانه دار این امکان داده می‌شود تا با کمک کارکنان مراکز مذکور به توسعه و پرورش فعالیتهای آموزش گروهی کودکان مبادرت نمایند. در اغلب شهرداریها، مراکز پیش دبستانی آزاد با بهره مندی از خدمات شهری ویا خدمات‌ بهداشتی و سلامت کودکان و مادران، به همکاری با یکدیگر مبادرت می‌نمایند.

آمار تحصیلی

طبق آخرین آمار بدست آمده طی سال2000 از تعداد 705000 کودک در مراکز ویژه مراقبتی کودکان ثبت نام به عمل آمد که از این تعداد، 315 هزارکودک به مراکز پیش دبستانی و 332 هزار کودک به مراکز تفریحی تعلق داشت.اکثریت عمده مراکز پیش دبستانی و مهد‌های کودک کشور سوئد توسط شهرداری‌ها اداره و نظارت می‌گردند. علاوه بر این، طی سال‌های اخیر میزان مشارکت بخش خصوصی نیز به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و در سال 2000 بر 15% فعالیت‌های مقطع آموزش پیش دبستانی شامل گردید. از حدود48700 کودک نیز در مدارس پیش دبستانی خصوصی و 400/23 کودک در مراکز تفریحی خصوصی ثبت نام به عمل آمد.طبق آخرین آمار بدست آمده در سال 2000 ، در مراکز آموزش پیش دبستانی، نسبت کودکان به کادر آموزشی و تربیتی مراکز پیش دبستانی به 4/5 بالغ گردیده و از افزایش 25 درصدی نسبت به سال 1990 برخوردار می‌باشد. درمراکز ویژه مراقبتی کودکان نیز نسبت کودکان به کادر آموزشی و تربیتی  بر 5/17 بالغ گردیده و از افزایش 50 درصدی نسبت به سال 1990 برخوردار می‌باشد. طبق آخرین آمار بدست آمده در سال 2000، میانگین تعداد کودکان مقطع آموزش پیش دبستانی بر 17 کودک بالغ می‌گردد. طبق آخرین آمار بدست آمده در سال 2000، بالغ بر 4/3 از کلیه کودکان رده‌های سنی 5-1 سال در فعالیت‌های پیش دبستانی و3/2 درصد از کودکان رده‌های سنی 9-6 سال نیز در فعالیت‌های ویژه مراقبتی کودکان مشارکت داشته‌اند.

برنامه ریزی آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی

طبق توافقات به عمل آمده میان انجمن اولیا و شهرداری‌های کشور،مسئوولیت مراقبت ازکودکان طی طول معینی از روز برعهده دو مرکز فوق قراردارد.گفتنی است که توافق نامه‌های مذکورتوسط شهرداری ثبت می‌گردد. ساعات فعالیت مراکزآموزش پیش دبستانی کشور سوئد معمولاً ساعات6:30 تا18:30و ازدوشنبه تاجمعه را شامل می‌گردد. چگونگی توزیع فعالیت روزانه به طورمحلی نیز توسط هریک ازمراکز پیش دبستانی مشخص می‌گردد. مطابق قوانین آموزشی کشور سوئد،آموزش درکلاسهای پیش دبستانی می‌بایستی موجب رشد و برانگیزش حس یادگیری کودکان و فراهم آوردن زمینه و امکانات تحصیل در مقاطع بالاتر تحصیلی گردد. از پاییز سال 1998 ، مقرر گردید کلاسهای پیش دبستانی و مدارس آموزش پایه ، از برنامه های درسی جدیدتری با کاربری در سطح ملی برخوردار گردند. برنامه های آموزشی می‌بایستی به ایجاد یکپارچگی لازم در سطح کلاسهای پیش دبستانی ، آموزش پایه و مراکزپس از مدرسه منتهی گردد. این کلاس ها، بخشی از نظام آموزشی و اولین گام در جهت تحقق اهداف آموزشی محسوب می‌گردد .اهداف مذکور درحقیقت به تعریف هر آنچه بخش های مختلف آموزشی باید مورد توجه قرار داده و کودکان و جوانان باید کسب نمایند، مبادرت می‌نماید.بر اساس این برنامه، هر شهرداری موظف به تدارک طرح آموزشی مناسب و ارائه آن به معلمین، معلمین سرگروه و دانش آموزان مراکز خصوصی می‌باشد، تا انعطاف لازم در محتوا و سازماندهی و روشهای کار با توجه به شرایط محلی اعمال گردد.کلاسهای پیش دبستانی، حتی الامکان می‌بایستی نزدیک به منازل کودکان بوده و به توجه لازم به حداکثر استفاده از شرایط و دیگر منابع موجود مبذول داشته و خواسته های مراقبین را نیز مورد توجه قرار دهد. شهرداریها همچنین قادرند کلاسهای پیش دبستانی خصوصی را مورد تایید قرار دهند. تاییدیه ممکن است درمدت زمان محدود و یا درقبال رعایت شرایط لازم صادر گردد.کلاسهای پیش دبستانی تحت نظارت شهرداریهایی که در آن حوزه فعالیت دارند، نظارت می‌گردد. اگر چنانچه در برپایی کلاسها اشکالی به وجود آید ، شهرداریها حق دارند دستورات لازم را ابلاغ نموده و درصورت عدم توجه به آن موارد، به لغو تاییدیه مبادرت نمایند.

کودکانی که در بیمارستانها و یا موسسات دیگر تحت مراقبت می‌باشند، از فعالیتهای آموزشی مشابه آنچه که درمراکز پیش دبستانی ارائه می‌گردد، برخواردار می‌گردند. به آندسته از کودکان رده سنی6 سال که درکلاسهای پیش دبستانی حضور داشته و مدت زمان حضور آنها درکلاس به بیش از 15 ساعت در هفته و یا 525 ساعت در سال بالغ نمی‌گردد ، هزینه‌ای تعلق نمی گیرد. اکثریت قریب به اتفاق کودکان رده سنی6 سال سوئدی درکلاسهای پیش دبستانی ثبت نام نموده و در آنها حضور پیدا می‌کنند.

برنامه‌های آموزشی دوره آموزش پیش دبستانی

از پائیز سال 1998 برنامه‌های آموزشی ویژه دوره آموزشی پیش دبستانی در چهارچوب رهنمودهای ارائه شده به کودکان سوئدی ارائه می‌گردد. این موضوع به اهمیت دوره پیش دبستانی به عنوان اولین مرحله از مراحل آموزش مادام العمر تاُکید دارد. درمقطع آموزشی مذکور برنامه‌های آموزشی و رهنمودهای لازم جهت مراقبت از کودکان در کانون خانواده ارائه گردیده است. مجلس ملی سوئد نیز موسسات ملی آموزش را موظف نموده تا به ترسیم ساختار کلی فعالیت‌های مراقبت از کودکان در منازل ودرمدارس پیش دبستانی آزاد مبادرت نمایند. اصول آموزشی مندرج در برنامه‌های آموزشی مراکز پیش‌دبستانی، مبتنی بر این عقیده است که رفاه و آموزش  به هم مرتبط‌اند. رفاه مطلوب، زمینه رشد و یادگیری را فراهم نموده و از این روی این امر به عنوان یک ضرورت در آموزش ملی مورد توجه عمده قرار گرفته است. اهمیت بازی‌های گروهی درروند یادگیری و رشد کودکان نیز‌ ازدیگر اصول مورد نظر می‌باشد.

وظایف شهرداریها

شهرداریها، مسئولیت فراهم آوردن خدمات رفاهی مراکز آموزش  پیش دبستانی را عهده دار بوده و همچنین به نظارت بر ارائه واقعی خدمات مذکور مبادرت می‌نمایند.

مسئولیت نظارت بر کیفیت ارائه خدمات شهری  برعهده شهرداریهای سوئد بوده و در این زمینه از کارکنانی بهره گرفته می‌شود که  از آموزش و تجربه کافی در جهت تامین امکانات رفاهی مورد نیاز کودکان برخوردار بوده و خدمات  آموزشی خود را به نحوصحیحی ارائه نمایند.کودکان نیزمی‌بایستی به گروه‌های مناسب تقسیم گردند، به نحوی که بین شرایط و اندازه گروه با اهداف مورد نظر تناسب لازم برقرار گردد. ارائه خدمات مذکورمی‌بایستی مبتنی بر نیاز هر یک از کودکان بوده و درخصوص کودکانی که جهت رشد وپرورش خود نیاز به حمایت ویژه دارند، مسئولیت خاصی به  شهرداری‌ها تفویض گردیده است. کودکان سوئدی نه تنها از حق آموزش در یک مرکز اختصاصی برخوردارمی‌باشند، بلکه خدمات ارائه شده به آنان می‌بایستی از چنان استانداردی برخوردار باشد که به برطرف نمودن نیازمندی خاص کودکان منتهی گردد. شهرداری‌ها همچنین می‌بایستی به واسطه پیگیریهای خود، از حضور کودکان در مراکز مذکور اطمینان حاصل نموده و والدین آنها نیز از خدمت ارائه شده  به کودکان خود مطلع گردند.

شهرداری‌ها به اخذ شهریه قابل قبول جهت ثبت نام کودکان در مراکز پیش دبستانی و مراقبت از کودکان در منازل مبادرت می‌نماید. شهریه های مذکور نمی‌بایستی بیشتر از هزینه‌های واقعی شهرداری‌ها بوده و نبایستی آن قدر زیاد باشد که باعث شود والدین از شرایط و مکان متناسب با وضعیت فرزندان خود صرفه نظر نمایند.مراکز پیش دبستانی خصوصی نیز تحت نظارت شهرداریها فعالیت داشته و در صورت کسب تاُیید شهرداریها درخصوص برخورداری از شرایط، امنیت و کیفیت مناسب و اخذ شهریه منطقی از مجوز فعالیت برخوردارمی‌گردند. آندسته از کودکان سوئدی بالاتر از رده سنی 1 سال که از حضور در مراکز مذکور محروم بوده و یا کودکانی که در بیمارستانها و یا موسسات دیگر تحت مراقبت می‌باشند،می‌بایستی از حق حضور در فعالیتهای آموزشی مشابه آنچه در مراکز پیش دبستانی ارائه می‌گردد برخوردار گردند. افراد مسئول در موسسات موظف به ارائه چنین فرصت‌هایی به کودکان تحت پوشش خود می‌باشند. طبق آخرین آمار بدست آمده ، بالغ بر 70 درصد کودکان رده های سنی 5-1سال سوئدی در مراکز پیش دبستانی و یا در برنامه‌های مراقبت از کودکان در منازل ثبت نام نموده‌اند.

نظارت آموزشی مقطع پیش دبستانی

نهادهای نظارتی خاصی جهت نظارت بر عمل کرد مراکز آموزش پیش دبستانی درکشورسوئد وجود ندارد و این درحالی‌است که کادرمراکز پیش دبستانی ملزم به نظارت بر چگونگی پیشرفت فعالیت‌های فردی وگروهی دانش آموزان می‌باشند. برخی ازشهرداری‌های کشوراز طریق اخذپرسش نامه‌های ویژه ازوالدین به نظارت و ارزش یابی کیفیت آموزشی مراکزآموزش پیش دبستانی مبادرت می‌نمایند.  درحال حاضرمسئولیت نظارت برعملکرد مراکز آموزش پیش دبستانی درحیطه وظایف شهرداری‌های  قراردارد. این درحالیست که تا قبل از این، مسئولیت نظارت برمراکز آموزش پیش‌دبستانی درسطح منطقه‌ای درحوزه هیئت‌های مدیریتی استانی وانجمنی سلامت و رفاه ملی قرارداشت. درسال1998آژانس ملی آموزش، مسئولیت نظارت برمراکز آموزش پیش دبستانی درسطح ملی را برعهده گرفته ومسئولیت نظارتی ازسطح منطقه‌ای سلب گردید.  

مشاوره تحصیلی در مقطع آموزش پیش دبستانی

درکشور سوئد آموزش پیش دبستانی برمراقبت عمومی کودکان تاکید داشته و از قوانین خدمات اجتماعی پیروی می‌نماید .اهداف و ظرفیت مراقبت عمومی کودکان توسط مجلس ملی سوئد تعیین می‌گردد و این درحالی است که وزیر بهداشت وخدمات اجتماعی عهده دارمسئولیت ارائه قوانین و پیشنهادات ویژه مراقبتی کودکان می‌باشد. انجمن سلامت و رفاه ملی نیز با همکاری روسای محلی  عهده‌دارمسئولیت نظارت برموسسات پیش دبستانی و مراکز مراقبتی کودکان درسطح کشور می‌باشند. هدف اصلی مقطع آموزشی مذکور فراهم آوردن امکان مراقبت عمومی از کلیه کودکانی است که والدینشان طالب چنین مراقبتهایی می‌باشند. از سال1975 کلیه کودکان رده های سنی6 سال به بالا و کودکان معلول رده های سنی4 سال به بالا مشمول گذراندن دوره آموزش پیش دبستانی با حداقل مدت زمان1سال گردیدند.حضور در این کلاسها  اختیاری بوده اما مسئولین شهرداریها به نظارت برآن موظف می‌باشند. طرح های مراقبت عمومی از کودکان نیز عمدتا از محل بودجه شهرداری ها و شهریه های پرداختی والدین تامین اعتبار می‌گردند. کلیه برنامه های مراقبتی کودکان به صورت رایگان و آموزشهای مختلط ارائه می‌گردد.در سال 1985 با مصوبه مجلس ملی سوئد برنامه های عمومی مراقبتی کودکان توسعه یافته و طی سال 1991 کلیه کودکان پیش دبستانی بالای رده سنی 18 ماه تحت پوشش برنامه‌های مذکور قرار گرفتند.در دسامبر سال1993مطابق مصوبه مجلس، قانون خدمات اجتماعی اصلاح گردیده و بدین ترتیب شهرداریها به ارائه خدمات مراقبت عمومی به کودکان رده های سنی12-1سال با والدین شاغل یا محصل موظف گردیدند.گفتنی است که طرح مذکور از ژانویه سال 1995 به مرحله اجرا در آمد. بالغ بر50% از کودکان رده های رده های سنی6- 0 سال وحدود30%  از کودکان رده های سنی 12-7 سال از خدمات مراقبتی عمومی ویژه کودکان  بهره مند می‌گردند.خدمات مراقبتی کودکان به اشکال متنوعی ارائه می‌گردد که از آن جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

- مراکز  مراقبتی روزانه

در مراکز مراقبت روزانه از کودکان رده های سنی 6-1سال که از والدین شاغل ویا محصل برخوردارمی باشند معمولاً ازساعات30/6 صبح تا 6 بعد از ظهر (دوشنبه  تا جمعه) در تمام طول سال ثبت نام به عمل می‌آید.

ـ مراکز مراقبتی نیمه وقت

در مراکز مراقبتی نیمه وقت از کودکان رده های سنی 6-4 سال در طول سال تحصیلی جهت آموزش3 ساعت در روز ثبت نام به عمل می‌آید.

ـ موسسات پیش دبستانی آزاد

از کودکان رده سنی پیش دبستانی  جهت ارائه آموزش و مراقبت چند ساعت در هفته بهمراه والدین و یا پرستاران خانوادگی خود در موسسات پیش دبستانی آزاد ثبت نام به عمل می‌آید.

ـ موسسات پس از مدرسه

از کودکان رده های سنی 6 تا 12 سال در مراکز پس از مدرسه ثبت نام به عمل می‌آید. گفتنی است که مدارس مذکور حتی درایام تعطیلی CENTERS فعال می‌باشند.

اصطلاح موسسات پیش دبستان به مجموع خدمات مراقبتی روزانه  ، گروه های نیمه وقت وموسسات پیش دبستانی آزاد اطلاق می‌گردد. درمراکز مراقبت روزانه، کودکان معمولاُ به گروه‌های سنی مختلط تقسیم بندی می‌گردند که از آن جمله می‌توان به نوزادان، خردسالان و کودکان اشاره نمود.مراکز مراقبت روزانه معمولا 4 گروه سنی را در خود جای داده و  هر بخش از تعداد 15-18 کودک مراقبت می‌نماید. فعالیتهای پس از مدرسه اغلب جزء لاینفک فعالیتهای مدارس محسوب شده وهم اکنون بر مجاورت مراکز مراقبتی روزانه ومدارس در یک مکان واحد تاکید می‌گردد. بعلاوه راه های گوناگونی جهت تسهیل روند گذار از موسسات پیش دبستانی به مدارس درحال بررسی است. به عنوان نمونه می‌توان از بر نامه های ویژه کودکان رده سنی6 سال نام برد . فعالیتهای ویژه مراقبتی کودکان عموماً توسط شهرداری ها صورت گرفته و  به عنوان مکملی برای فعالیتهای شهرداری ها محسوب می‌گردد. شهرداری ها همچنین به استخدام پرستاران کودک مبادرت می‌نمایندتا از کودکان رده های سنی 12- 1سال درمنازل پرستاری نمایند .اهداف و مسئولیتهای موسسات پیش دبستانی ومراکز پس از مدرسه در برنامه های آموزش معلمان که توسط  انجمن رفاه و سلامت ملی تنظیم  شده، لحاظ گردیده است. از جمله وظایف موسسات پیش دبستانی با همکاری والدین ،ترغیب کودکان به مشارکت در اجتماع می‌باشد.گفتنی است که نوع فعالیتهای کودکان از طریق مشورت و همکاری نزدیک با والدین وی تعین می‌گردد. از جمله مهمترین برنامه های آموزشی و غیر آموزشی موسسات پیش دبستانی می‌توان به فعالیتهای فرهنگی من جمله آموزش زبان، موسیقی، نقاشی، سفالگری، نمایش و مطالعات زیست محیطی اشاره نمود. برنامه های مذکور درقالب بازیهای کودکانه، فعالیتهالی خلاقه، فعالیت‌های روزمره و. به کودکان ارائه می‌گردد. همچنین درطول سال فعالیتهای روزانه خارج از خانه نیز درنظر گرفته شده است. مراکز آموزش پیش دبستانی به تنهایی مسوولیت آموزش کودکان را بر عهده نداشته ، بلکه منحصرا به آمادگی آموزشی کودکان مبادرت می‌نمایند.کلیه کادرموسسات مراقبتی کودکان، افراد بومی می‌باشند که توسط شهرداریها استخدام می‌گردند.کادرموسسسات پیش دبستانی از معلمین وپرستاران کودک متشکل می‌گردد. درمراکز پس از مدرسه نیزمربیان فعالیتهای تفریحی و پرستاران کودک  به فعالیت می‌پردازند. عملکرد معلمین پیش دبستانی از طرق گوناگون با معلمین سطوح ابتدایی هماهنگ میگردد. مسؤولین نظارتی موسسات پیش دبستانی عهده دار مسوولیت طرح ریزی و برنامه ریزی فعالیتهای مراکز پیش دبستانی می‌باشند.مسوولین مذکور بصورت تیمی فعالیت نموده و درهر تیم از اطلاعات و علایق فردی بهره برداری می‌گردد.والدین نیز تشویق می‌شوند تا در صورت امکان در این فعالیتها مشارکت نمایند. آموزش معلمین پیش دبستانی و مربیان امور تفریحی دردانشگاه ها و کالجهای دانشگاهی صورت می‌گیرد. طول دوره برنامه های مطالعاتی  بین 2.5 تا3 سال متغیر می‌باشد. اغلب پرستاران کودک خانواده ملزم به گذراندن دوره آموزش مقدماتی100-90 ساعته و یا آموزش طولانی مدت در مراکز مراقبتی کودکان می‌باشند.

تعداد کودکان تحت پوشش و کادر آموزشی- تربیتی مراکز پیش دبستانی طی سال1992

13949	موسسات	503589	تعدادکودکان
7359	مراکز مراقبت روزانه	315550	مراکز مراقبت روزانه
3103	مراکز پس از دبستان	127146	مراکز پس از مدرسه
2488	گروه های نیمه وقت	60893	گروه های نیمه وقت
96642	تعداد کارکنان	3 /33	نسبت کارکنان
44435	معلمان پیش دبستانی	4.9	مراکز مراقبت روزانه
8791	مربیان امور تفریحی	11.5	مراکز پس از مدرسه
3968	پرستاران مراقبتی کودکان	16.9	گروه های نیمه وقت

مسئولیت رسیدگی و نظارت برامور مراکز آموزش ضمن خدمت برعهده شهرداری ها بوده اما اجباری نمی باشد. متد و محتوای چنین دوره‌های آموزشی از یک منطقه به منطقه دیگر کاملاً متفاوت می‌باشد.

بودجه مقطع آموزش پیش دبستانی

مراکز مختلف آموزش پیش دبستانی ازمحل بودجه‌های دولتی ، بودجه‌های شهرداری و اخذ  شهریه‌های تحصیلی تامین اعتبارمی گردند.مبالغ شهریه‌های آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی در شهرداری‌های مختلف متفاوت بوده، معمولاً به درآمدخانواده‌ها بستگی داشته و برحسب تعدادکودکان خانواده‌ها محاسبه می‌گردد.گفتنی است که بودجه دولتی اعطائی به شهرداری‌ها برحسب منابع مالی مورد نیازکودکان محاسبه می‌گردد. بودجه آموزش دانش آموزان مقطع ابتدایی نیزهمانندمقطع آموزش پیش دبستانی ازمحل بودجه دولتی ، بودجه شهرداری‌ها واخذ شهریه‌های تحصیلی تامین می‌گردد.

بودجه طرح مراقبت‌های ویژه کودکان

طبق آخرین آمار بدست آمده در سال 2000، هزینه ناخالص کل (دولت و شهرداری‌ها به احتساب شهریه‌ها ی تحصیلی) ویژه طرح‌های مراقبت از کودکان بر 36 /8 میلیارد سک بالغ می‌گردد که از این میزان، 26/4 میلیارد سک به مراکز آموزش پیش دبستانی ، 4 میلیارد سک به مراکز مراقبتی روزانه خانواده ،3 میلیارد سک به مراکز اوقات فراغت و تفریحی  و 4 میلیارد نیز به مراکز پیش دبستانی و تفریحی خصوصی  ویژه کودکان اختصاص می‌یابد.

       نرخ هزینه‌های آموزشی کودکان ثبت‌نامی در مراکز ویژه مراقبتی کودکان (بر مبنای هزار سک)

مراکز پیش دبستانی	83000
مراکز مراقبتی روزانه خانواده	62600
مراکز اوقات فراغت و تفریحی	27300

هزینه مراقبت از کودکان توسط والدین درحدود19 درصد از هزینه کل طرح‌های مراقبتی کودکان و کمک هزینه‌های پرداختی به والدین درحدود10 درصد از هزینه کل طرح‌های مذکور را شامل می‌گردد. حضوردرمراکز آموزش پیش‌دبستانی برای کلیه کودکان سوئدی رده سنی 6 سال رایگان می‌باشد. این در حالی‌است که نظامی با حداکثر شهریه برای کودکان مقطع پیش دبستانی از اول ژانویه 2002 به اجرا در آمده است. اصل حاکم بر نظام فوق، برتعیین حداکثر مجاز شهریه تحصیلی با توجه به سطح درآمد خانواده‌ها و مقادیر هزینه شده به این امر تاکید دارد.

برای مشاهدۀ منبع این مطلب اینجا کلیک نمایید.