معرفی نظام آموزش عالی آلمان

در حال حاضر در آلمان 1.98 میلیون دانشجو مشغول به تحصیل هستند که تقریبا نیمی از آنها را دختران تشکیل می‌دهند.

به گزارش سرویس «دانشگاهی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در آلمان 376 موسسه آموزش عالی وجود دارد که از مجموع موسسات فوق 102 دانشگاه، 170 دانشگاه علوم کاربردی (Fachhochschulen) و 69 موسسه نیز دانشکده‌های خصوصی شامل مدارس عالی هنر و موسیقی هستند. طبق آمار ارائه شده در این گزارش، طی سالیان اخیر شمار دانشجویان خارجی در این کشور نیز افزایش یافته است.

نظام آموزش عالی در آلمان شامل اشکال مختلف و انواع گوناگونی از موسسات آموزشی است. این موسسات همانگونه که عنوان شد شامل دانشگاه‌های اصلی، دانشگاه‌های علوم کاربردی، دانشکده‌های فن‌آوری و دانشگاه‌های همکاری‌های آموزشی هستند. این تنوع به دانشجویان امکان می‌دهد که بهترین رشته را مطابق با نیاز خود انتخاب کنند. بعنوان مثال اگر دانشجو بیشتر روی علوم تجربی و عملی تاکید دارد، دانشگاه علوم کاربردی بهترین گزینه برای او خواهد بود. از سوی دیگر اگر به تحقیقات و نظریه‌پردازی‌ها علاقه دارد دانشگاه‌ها بهترین مکان برای این شیوه آموزشی هستند.

بررسی نظام آموزش عالی کشورهای جهان و ایران

محمدحسین مشرف جوادی

افسانه کورنگ بهشتی

نفیسه محمدی اصفهانی

چکیده: تولید و اشاعه دانش و نقد آن، کارکردی است که عمدتاً از مؤسسات آموزش عالی، انتظار می رود. در سال‌های قبل و خصوصاً در دهه های میانی قرن گذشته، مسائل و مشکلات آموزش عالی، عمدتاً درونی بوده و براساس همین بینش، کمتر به چالش‌هایی که مرتبط با عوامل بیرونی سازمان‌ها است، پرداخته شده. فضای فیزیکی، آزمون ورودی، امکانات رفاهی برای دانشجویان و ... عمدتاً از مسائل درون سازمانی هستند.
با پیشرفت فنآوری خصوصاً فنآوری اطلاعات و ارتباطات، دانشگاه ها در تعامل بیشتری با محیط پیرامون خود قرار گرفته اند. لذا، بر همین اساس ضرورت دارد با رویکردی چالش محور به آموزش عالی نگریسته شود. نحوه و چگونگی اشتغال دانش آموختگان، روند تغییرات جمعیتی نظام های حکومتی و بینش های سیاسی، پدیده فرار مغزها و ... از جمله چالش‌هایی هستند که نظام آموزش عالی در دوران معاصر با آنها در کشاکش است. امروزه دانشگاه با توجه به اوضاع جهانی یعنی وضعیت علمی، فناورانه، اقتصادی و وضعیت بین المللی با چالش های بزرگی مواجه است. شناخت این چالش ها به ما کمک می کند تا بتوانیم خودمان را برای رسیدن به توسعه آماده کنیم. در این مقاله به برخی از مهم‌ترین چالش‌های آموزش عالی در ایران به صورت مختصر اشاره می کنیم.

  

آموزش عالی در فنلاند

ساختار آموزشی

آموزش عالی درفنلاند شامل پلی تکنیک ها ودانشگاههاست.موسسات پلی تکنیک متوجه زندگی شغلی بوده ومستلزم مهارتهای حرفه ای پیشرفته هستند. اما مشخصه دانشگاه ها ، پژوهش علمی و آموزش عالی مبتنی بر آن می باشد.نظام پلی تکنیک در دهه 1990به منظور ایجاد یک بخش غیر دانشگاهی در آموزش عالی ابداع شد.این نظام بر پایه شبکه سراسری از29 موسسه پلی تکنیک منطقه ای قرار دارد.پلی تکنیک ها وظایف تخصصی در بخش های منابع طبیعی، فن آوری وارتباطات ، تجارت ومدیریت، گردشگری، هتل داری ومدیریت نهادی، مراقبت های بهداشتی و خدمات اجتماعی ، فرهنگ وعلوم انسانی را آموزش می دهند که پس از 5/3 تا 4 سال به اخذ مدرک منتهی می شود.وزارت آموزش مدارک را تأیید می کند اما خود پلی تکنیک ها درباره برنامه آموزشی تصمیم می گیرند.درکشور فنلاند20 دانشگاه(10 دانشگاه چند رشته ای،3 دانشگاه فن آوری،3 دانشگاه اقتصاد و مدیریت و 4 دانشگاه عالی هنر فعالیت دارد.تمامی دانشگاههای کشور فنلاند دولتی می باشند. ازعبارات فنلاندی Yliopisto وKorkeakoulu  تحت عنوان دانشگاه یاد می گردد. دانشگاهHelsinkiبهترین دانشگاهی است که با 28000 دانشجوی خود از یک چهارم دانشجویان دانشگاهی کشور فنلاند ثبت نام می نماید.درسال1990، دانشگاه Helsinki سیصد و پنجاهمین سال تحصیلی خود را جشن گرفت. ازجمله دیگر دانشکده های دانشگاه Helsinki میتوان به مدارس اقتصاد و بازرگانیHelsinki، مدرسة سوئدی اقتصاد و بازرگانی، دانشکده هنرهای صنعتی،دانشکده دامپزشکی،دانشکده تئاترو دانشگاه Sibeliusاشاره نمود. با این حال می باید اذعان نمود که کیفیت بالای تحصیلات عالی محدود به منطقة Helsinki نمی گردد.شهرهای Tampere و Turku هردو به عنوان شهرهای دانشگاهی ازشهرت فراوانی برخوردارمی باشند.پیشرفت سریع و مؤثر آموزش عالی درکشور فنلاند، درنتیجه مشارکت سه دانشگاه درTurku و دو دانشگاه درTampere،دانشگاهOulu  و Lapland درشمال، دانشگاه Jyvaskyla و دانشگاه Kuopio درمرکز فنلاند، دانشگاه Joensuu و دانشگاه تکنولوژی Lappeenranta درشرق و دانشگاه Vaaso درسواحل غربی است.آموزش دانشگاهی عمدتاً فنلاندی است، اگر چه دانشگاه آکادمی«Abo» مدرسة اقتصاد سوئدی زبان می باشد.

کلیه دانشجویان فنلاندی ملزم به گذراندن آزمونهای ارزیابی شایستگی درهر دو زبان فنلاندی و سوئدی یا حداقل یک زبان دیگرمی باشند.گفتنی است که آندسته از دانش آموزان خارجی که در زبانهای فنلاندی و سوئدی مهارتی ندارند،به حضوردرآزمون به زبان مادری مبادرت می نمایند.درتلاش جهت همسازنمودن رشد تعداد دانشجویان ورودی درقالب برنامه های مبادلاتی دو طرفه،آموزش به زبان انگلیسی تدریجاً روبه افزایش است.طبق آماربدست آمده طی سال1998،درکل بالغ بر102هزاردانشجو مشتمل بر1200دانشجوی خارجی به تحصیل در مراکز آموزش عالی فنلاند مبادرت می نمایند که از این تعداد 58 درصد دررشته های علوم انسانی،علوم اجتماعی،تعلیم و تربیت،اقتصاد،حقوق و الهیات،19%درریاضیات و علوم تجربی ،16% درفن شناسی و7% دررشته پزشکی تحصیل می نمایند.کلیه رشته های علمی درتمام دانشگاهها قابل دسترسی نیستند.مؤسسات جدیدترخصوصاً موسسات علوم براساس اولویت مناطق احداث می گردند.سال تحصیلی دانشگاهی ازاوایل ماه سپتامبر آغازشده وبر2ترم14هفته ای مشتمل می گردد.ترم اول ازاواسط دسامبر و ترم دوم از اواسط ژانویه آغاز شده وتا ماه می به طول می انجامد. تنها تعطیلی رسمی دانشگاهی بین ترمی،تعطیلی یک هفته ای همزمان با عید پاک است.اگر چه تعطیلات غیر رسمی زمستانه نیز در ماه فوریه / مارس مطابق با تقویم مدارس دولتی،وجود دارد.مدارج دانشگاهی دررشته نظامی را میتوان در دانشگده دفاع ملی طی نمود که زیر مجموعه از وزارت دفاع می باشد.مدارج دانشگاهی پایین تر(کارشناسی) مستلزم گذراندن120واحد درسی بوده ومعمولاً ظرف مدت3سال پایان می پذیرد.مدارج دانشگاهی بالاتر(کارشناسی ارشدپیوسته و دکتری)مستلزم گذراندن180-160 واحد درسی بوده و5-3ساله پایان می پذیرد.

آموزش عالی سوئد

تاریخچه

قدیمی‌ترین دانشگاه سوئد و کشورهای اسکاندیناوی( دانشگاه اوپسالا Uppsala) طی سال 1477 تأسیس شد.گفتنی است در آن اثنا دانشگاه مذکور بر دانشکده‌های فلسفه، حقوق و الهیات مشتمل بوده و مختص  دانش‌جویانی بود که قادر به ادامه تحصیل در سایر دانشگاه‌های  اروپائی نبودند.طی قرن هفدهم دانشگاه لاند شروع به فعالیت نموده و آموزش عالی برخی از رشته‌های علوم طبیعی را نیز شامل می‌گردید.  علوم طبیعی در قرن هجدهم گسترش عمده‌ای یافت. طی قرن نوزدهم آزمون ورودی تحت عنوان معیار پذیرش دانش آموزان برگزار گردیده و طی  دهه80 به مدارس گرامر آن زمان تعمیم یافته اما دانشگاه‌ها کنترل زیادی برآن داشتند. تخصص و علاقه به تحقیق موجب گردید تامهارت‌های علمی به عنوان یکی از مهمترین معیارهای انتصاب اساتیدتعیین گردد. در اواخر قرن19، تعدادی ازمؤسسات آموزش عالی تخصصی نیز آغاز به فعالیت نمودند که بعداً  به دانشکده‌ها تغییر وضعیت دادند.  دانشگاه‌های " آزاد " نیز طی  سال 1891 درگوتنبرگ و طی سال  1878 در استکهلم آغاز به فعالیت نمودند. دانشگاه‌های مذکور بر علوم طبیعی تمرکز داشته و در جهت برآورده ساختن نیازمندیهای ساختار آموزشی هماهنگ باجامعه و محیط اطراف فعالیت می‌نمودند.  در سال1889 دانشکده‌ها نیز به دانشگاه‌ها تغییر وضعیت دادند. از آغاز قرن 19، مؤسسة کارولینسکا و مؤسسه سلطنتی فن‌آوری درحوزه‌های پزشکی و فن‌آوری آغاز به فعالیت نمودند. در سال 1997 دولت سوئد تصمیم به تغییر وضعیت دانشکده‌های دولتی  به دانشگاه‌ها گرفت. توسعة اساسی آموزش عالی در دهة 1960 اتفاق افتاد یعنی  هنگامی که دانشکده‌ها در اکثر نقاط دایر شدند.  رشته‌های آموزشی با برنامه‌های درسی ویژه تعیین شده و در سال1969 تصویب گردید.طی سال 1977 آموزش عالی دچار تحولات اساسی گردید. تقریباً کلیه دوره‌های آموزش عالی در قالب سیستم واحدی  ادغام شده و به واسطه قوانین  یکسان اداره می‌گردید. ویژگی بارز اصلاحات، تأکید عمده بر آموزش عالی به عنوان گامی در زندگی کاری و برآورده نمودن  نیازهای منطبق با آن بود. جهت  نیل به هدف مذکور، برنامه‌های آموزشی عمدتاً درقالب سیستمی واحد ادغام گردید. درهمین اثنا آموزش رایگان، توسط مجلس ملی سوئد (ریکسدگ) کنار گذاشته شد. گفتنی است که ریکسدگ هر ساله در خصوص  ابعاد و اصول کلی آموزش رایگان به اتخاذ تصمیم مبادرت می‌نمود. پذیرش  دانش‌جو عمدتاً بصورت متمرکز انجام می‌گرفت. این در حالی است که پذیرش رایگان عمدتاً توسط دانشکده‌ها صورت می‌گرفت. علاوه بر این،  آژانس دولتی عهده‌دار مسئولیت پذیرش و تعهد برنامه‌های  آموزشی بود. آژانس مذکور هم‌چنین عهده‌دار مسئولیت تعیین برنامه‌های  آموزش عمومی در جهت تعیین خطوط کلّی آموزش ملی بود. دانش‌جویان نسبت به این نظام معترض بودند زیرا باعث محدودیت در انتخاب رشته‌های تحصیلی  می‌گردید. از این‌روی در اوایل دهة 90 اصلاحاتی صورت گرفت که منجربه تنظیم قوانین  جدید آموزش عالی طی سال 1993 گردید.  نتیجه براین شد که ریکسدگ و دولت سوئد به تصمیم گیری درخصوص  خطوط آموزشی مبادرت ننموده  و تنها به تصمیم گیری درخصوص نحوه و شرایط اعطای مدارک اعطایی و دامنه و اهداف آن‌ مبادرت می‌نمودند. آژانس ملی کنار گذاشته شده و در نتیجه  دانش‌جویان از آزادی عمل بیش‌تری برخوردار گردیدند.حضور درمراکز  آموزش عالی به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت. 

آموزش عالی ژاپن

ساختار آموزشی

آموزش عالی توسط دانشگاهها «دایگاکو» (Daigaku)،مدارس عالی« تانکی ـ دایگاکو»        (Tanki- Daigaku) ودانشکده های فنّی«کوتو سمنو نگاکو»(Koutou- Senmon- Gakko) فراهم میشود.این مؤسسات ممکن است دولتی( Prefectural) ، یا وابسته به شهرداری) یا خصوصی باشند. وزارتخانه بایستی تأسیسات مؤسسات آموزش عالی را تصویب کند و این مؤسسات تحت کنترل این وزارتخانه می باشند.درحدود70درصد مراکز« دایگاکو»(Daigaku) و 85 درصد مراکز«تانکی دیگاکو»(Tanki- Daigaku)، مؤسسات خصوصی هستند.دانشگاهها از یک یا چند دانشکده که دوره های 4 ساله را با موضوعات و رشته های مختلف ارائه می دهند،متشکل می گردند. بودجة دانشگاههای دولتی اساساً از بودجة ملی و محلی تأمین می شود.دانشگاههای خصوصی و دانشکده ها توسط شهریة دانشجویان و بودجة خصوصی تأمین مالی می شوند. دولت ملی حدود یک سوم هزینه های جاری مؤسسات خصوصی را با کمکهای بلاعوض تأمین میکند. مدارس عالی دوره های 2 تا 3 ساله ارائه می دهند که به مدرک تحصیلی درجه یک منتهی نمی شود بلکه مدارک اکتسابی ممکن است بخشی از مدارک منجر به مدرک تحصیلی به حساب آیند.دانشکدة فنی دوره های 5 ساله ارائه می دهد که دروس سال آخر آن در سطح بعد از متوسطه می باشد.آنها تکنیسین تربیت می کنند امّا گواهینامه در سطح دانشگاه ارائه نمی کنند.

با وجود اینکه ، دارندگان مدرک تکنیسین ممکن است برای پذیرش در سومین سال دورة دانشگاهی کاربرد داشته باشد.دو دانشگاه ملی(دانشگاه فنّی «ناگا اوکاو» (Nagaoka) و دانشگاه فنّی « تویو هاشی » (Toyohashi) دوره های چهارساله کارشناسی ارائه میدهند.