سعادت در اندیشه امیرالمؤمنین (ع)

 

سعادت یا نیک بختی ، نامی است که معمولا انسانها به مطلوب نهایی خود می دهند ؛ اما به رغم توافقی که در نامیدن مطلوب نهایی به سعادت دارند ، در تعریف آن بر عقیده نیستند . به گفته ارسطو ، گروهی آن را لذت و کامجویی می پندارند و گروهی شرف و حرمت اجتماعی ، و حکیمان را نظر پردازی و اندیشیدن به واقعیت های غایی می دانند .

افزون بر این ، گاهی یک شخص ، دیدگاههای مختلفی درباره سعادت می یابد ؛ مثلاً هنگام بیماری ، سعادت را سلامتی ، هنگام فقر و تنگدستی آن را پول و ثروت و . . .

می داند . اما دشواری شناخت سعادت ، نباید از تلاش برای درک آن باز دارد ؛ زیرا هر اقدامی بدون آن مانند تیر اندازی در تاریکی است ، که در آن امیدی به اصابت نیست .

از مسائل مهم و بحث انگیز درباره سعادت ، در فلسفه اخلاق جدید به ویژه در بحث از نظریه ارسطویی سعادت ، موضوع بسیط یا مرکب بودن آن است .

امام هادی(ع)؛ الگوی تمام عیار تدبیر و سیاست

نیمه ماه ذی‌الحجه، سالروز ولادت پر برکتِ معصومی است که در حالی که تنها 8 سال و 5 ماه از عمر شریفشان می‌گذشت، به مقام امامت امت نایل شدند.

در مرام شیعه، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) به امامین عسکریین شهرت یافته اند، از آن جهت که خلفای بنی عباس، آن‌ها را از سال 233 هجری به سامرا (عسکر) برده و تا پایان عمر شریفشان در آن‌ مکان، آن‌ها را تحت نظر شدید قرار دادند.

حدود 24 ساله امامت امام هادی(ع) با حکومت ستمگرانه خلفایی چون معتصم، واثق، توکل، منتصر، مستعین و معتز عباسی، مقارن بود.

عظمت شخصیت آن امام همام به قدری زیاد است که دوست و دشمن بدان معترف بوده‌اند، چنان که ابن صباغ مالکی در کتاب «فصول المهمه» در این خصوص می‌نویسد: «فضل و دانش امام دهم شیعیان بر اوج قله های بلندپایه عالم بشریت نقش بسته بود و رشته‌های مشعشع آن بر اختران آسمان سر می‌سایید. نیکی‌ها و اخلاق پسندیده او را نمی‌توان در شمار اعداد ذکر کرد، اما می‌شود به افتخار آمیز‌ترین آن‌ها که موجب حیرت است بسنده کرد. او جمیع صفات نیک و مفاخر معنوی را یک جا در وجود خود داشت. ابعاد وسیع و منبع فیاض حکمت و دانش او بر لوح سرشتش ثبت شده و بدین سبب او از ناشایسته‌ها و آلایش‌ها به دور و برکنار است».

از نکات برجسته در مورد جاذبه‌ اجتماعی و نیز نفوذ سیاسی امام‌ دهم می‌توان به همین نکته اشاره کرد که یکی از تجلیات و تشعشعات پر شکوه حضرت باری تعالی و تابش منبع فیاض نور حق در وجود امام دهم شیعیان متجلی و منعکس شده و از وجود مبارک حضرتش نیز مانند آینه‌ای که انوار گوناگون را در خود انعکاس می‌دهد، ساطع بوده است؛ از آن رو هم بود که حضور امام(ع) در هر مجلسی مورد تجلیل و احترام عمیق بود و خواسته و ناخواسته اطرافیان را تحت تأثیر و نفوذ قرار می‌داد، آن سان که همنشینان ایشان همواره آرزوی مجالست و مراودت با او را در سرداشتند.

در این میان، زیارت جامعه کبیره، از ارزشمندترین میراث شیعه است که از امام هادى(ع) به یادگار مانده است. این زیارت، یک دوره کامل امام‌شناسی است. امام على‌النقی(ع) با این زیارت، شیعیان را آرام آرام برای دوره غیبت امام زمان(عج) آماده می‌کرد تا در آن دوران که امام زمان خود را مستقیم نمی‌بینند، شناخت کاملی به ولی خدا پیدا کنند.

در آغاز این زیارت، پس از سلام بر اهل‌بیت(ع)، صفات و ویژگی‌های مهم آنان بیان شده و نخستین ویژگى، «مَوْضِعَ الرِّسالَة» است؛ این خصیصه و صفت عالی نشان‌دهنده آن است که مهم‌ترین جایگاه امامان و ویژگی این بزرگواران آن است که در جایگاه رسالت قرار می‌گیرند.

در این زیارت به‌ طور صریح درباره لزوم تبعیت از ولایت بر این نکته تاکید شده که: «سَعَدَ مَنْ والاکُمْ و هَلَکَ مَنْ عاداکُمْ؛ سعادتمند است، آن‌که دوست شما باشد و هلاک شود، آن‌که با شما دشمنی کند» و در ادامه آمده است: «هر که از شما جدا شد، گمراه است و هر که برخلاف شما باشد، دوزخ جایگاه اوست و هر که منکر شماست، کافر است و هر که با شما جنگ کند، مشرک است و هرکس حکم شما را رَد کند، در درک اسفل است.»

این گونه در سراسر این زیارتنامه شریف تصریح می شود که همانا اهل‌بیت (ع) میزان حق و باطل هستند و بس!

در بخشی از این زیارت، از ائمه هدی(ع) با اوصافی چون رحمت، خزانه‌دار علم، نهایت بردبارى، ریشه‌های کرم، منزلگاه وحى، پیشوایان امت‌ها، درهای ایمان و نژاد پاک در پیامبران یاد شده است.

در میان ویژگی‌ها و توصیف‌هایی که برای اهل‌بیت پیامبر(ص) شمرده شده، در صفت «ساسَةَ العِباد» نکته ظریفی نهفته است و آن هم این که امامان بزرگوار ما، تدبیرکنندگان و سیاستمداران بندگان هستند؛ یعنی پیوند دین با سیاست و نفی جدایی آن و این که در شریعت مقدس اسلام و مذهب حقه شیعه، سیاست در خدمت دیانت است و شاخصه های سیاست ورزی را ائمه اطهار(ع) به خصوص امام هادی(ع) به خوبی تبیین نموده اند.

امید آن که سیاستمداران و سیاست پیشگان جامعه ما به تاسی از کلام این وجود نازنین ، زمینه و بستر سعادت و توفیق خود و دیگران را در دنیا و آخرت فراهم آورند.

نویسنده: سید محمد مهدی موسوی

برای مشاهدۀ منبع این مطلب اینجا کلیک نمایید.