بررسی پیامدها و آثار قیام امام حسین (ع)

بی شک بررسی و تبیین ابعاد مختلف قیام های اصلاح طلبانه و آزادی خواهانه تاثیر شگرف و قابل ملاحظه ای در بیان نکات مبهم و روشنگری اقشار مختلف مردم به ویژه افشار تاثیرگذار جامعه دارد و زمینه را برای پاسخگوئی به سوالات آنان در باب این گونه قیام ها فراهم می نماید .

قیام حضرت امام حسین (ع) که سرآغازی برای بیداری ملت های پس از خود و شکل گیری قیام های خوانخواهانه و آزادی طلبانه گردید و با اهداف مهمی چون اصلاح امت زمان پیامبر اسلام (ص) ، امر به معروف و نهی از منکر و احیای ارزش های دینی و اسلامی صورت گرفت یکی از قیام ها و حرکت های ارزشمندی بود که برای زنده کردن اسلام و نابودی کفر انجام شد .

این نهضت عظیم آثار و پیامدهای مختلفی به دنبال داشت و زمینه را برای قیام های بعد از خود فراهم نمود .

در این مقاله سعی شده است این پیامدها از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد .

 

آثار و پیامدهای قیام حسینی

قیام امام حسین (ع) و حادثه کربلا گرچه در مدت کوتاهی اتفاق افتاد اما این قیام آثار و پیامدهای مهمی برای اسلام و انسان های آزادی خواه در طول تاریخ به ارمغان گذاشت .

این قیام علاوه بر اینکه به احیای دین خدا کمک کرد و موجب رشد و شکوفایی درخت اسلام گردید ، روح شهادت طلبی و شجاعت را در مسلمانان دمید و درس فداکاری و ایثار را به بشریت آموخت و دستگاه فاسد اموی را با خطرات جدی مواجه ساخت و الگویی برای همه قیام ها و نهضت ها ی خونین که در مدت کوتاهی به سقوط خلافت آل ابوسفیان و در درازمدت به برچیده شدن خلافت بنی امیه گردید .

حادثه کربلا در طول تاریخ به یک الگو و سرمشق بزرگ تبدیل شد و شیوه مبارزه با ظلم و فساد را برای آزادگان جهان نشان داد و فرهنگ جهاد و شهادت طلبی را به مسلمانان مبارز به ودیعه نهاد .

اما برخی از مهم ترین آثار و پیامدهای قیام حسینی :

1/ احیای دین اسلام و آئین پیامبر (ص) :

خلفای فاسد بنی امیه ( معاویه و یزید ) که در پی حذف دین اسلام و نام پیامبر (ص) بودند و بدعت های فراوانی را در دین رسوخ دادند . تصور می کردند با شهادت امام حسین (ع) و یارانش و به اسارت بردن اهل بیت ایشان توانسته اند هم دشمن خود را از سر راه بردارند و هم از دیگران زهر چشم بگیرند تا هیچ کس بنای مخالفت با حکومت او را در سر نپروراند .

آنان با قتل عام فجیع امام حسین (ع) و یارانش و به اسارت بردن اهل بیت ایشان و پی کوبی و آذین بستن شهرهایی چون کوفه و شام و همچنین برپاکردن مجالس سرور و شادی و بر نیزه کردن سرهای نورانی و مطهر شهدای کربلا و دیگر جنایت هایی که انجام دادند موجب تحقیر اهل بیت شدند غافل از اینکه این اعمال درواقع تیر خلاص و شمارش معکوس بر از بین رفتن خلافت بنی امیه و دستگاه اموی بود .

خون پاک سید الشهداء (ع) و یارانش باعث بیداری مسلمانان و آبیاری درخت اسلام شد و چهره پلید و فاسد بنی امیه را برملا نمود .

پس از شهادت امام حسین (ع) هنگامی که ابراهیم بن طلحه در مدینه با امام علی بن الحسین (ع) روبرو شد از روی طعنه گفت : یا علی بن الحسین من غلب ؟ یعنی ای علی بن الحسین چه کسی در این نبرد پیروز شد .

امام در جوابش فرمودند : « اذا اردت ان تعلم من غلب و دخل وقت الصلاه فاذن و اقم »

« اگر بخواهی بدانی پیروز و غلبه با چه کسی بود به هنگام فرارسیدن وقت نماز اذان و اقامه بگو .»

امام با این پاسخ به او فهماندند که هدف یزید محو اسلام و نام رسول الله (ص) بود ولی همچنان طنین « لا اله الا الله » و « محمد رسول الله » بر ماذنه ها می پیچد و مسلمانان در همه جا حتی در شام خدا را به یگانگی خدا و رسول گواهی می دهند .

موسیو ماریین آلمانی می گوید : « حسین با قربانی کردن عزیزترین افراد خود ، با اثبات مظلومیت و حقانیت خود  به دنیا درس فداکاری و جانبازی آموخت و نام اسلام و اسلامیان را در تاریخ ثبت و در عالم بلند آوازه ساخت و اگر چنین حادثه ای پیش نیامده بود قطعاً اسلام به حالت کنونی باقی نمی ماند و ممکن بود یکباره اسلام و اسلامیان محو و نابود گردند .

حدیث معروف پیامبر (ص) که می فرمایند : « حسین منی و انا من حسین » .

اینکه پیامبر می فرمایند : « من از حسینم » اشاره به این معنا دارد که حسین آئین مرا احیا می کند و از این جهت خودم را از حسین می دانم .

به صراحت می توان گفت با قیام امام حسین (ع) نه تنها آیین پیامبر بزرگ اسلام را نجات داد بلکه از محو اهداف رسالت سایر انبیا نیز جلوگیری کرد .

شاید به همین دلیل است که در زیارت وارث امام حسین را وارث انبیای بزرگی چون حضرت آدم (ع) ، حضرت نوح (ع) ، حضرت موسی (ع) و حضرت عیسی (ع) معرفی کرده است .

2/ الگوسازی برای آزادگان جهان

قیام امام حسین (ع) ، واقعه عاشورا  و زیر بار ظلم و زور نرفتن امام الگویی برای همه آزادگان جهان شد گرچه این جنگ به ظاهر به نفع یزیدیان پایان پذیرفت ولیکن در نگاه عمیق و تحلیلی دقیق می توان به این مطلب دست یافت که برنده واقعی این جنگ امام حسین (ع) و یارانش بودند چراکه قیام و مکتب و مرام حسینی الگویی برای آزادگان شد و بسیاری از انقلابیون و آزادیخواهان مسلمان و غیر مسلمان ، امام حسین (ع) را الگوی قیام خود می دانند که به جند مورد در ذیل اشاره می شود .

مهاتما گاندی رهبر استقلال کشور هندوستان در گفتار تاریخی خود می گوید : « من برای مردم هند چیز تازه ای نیاورده ام فقط نتیجه ای که از مطالعات و تحقیقاتم درباره ی تاریخ زندگی قهرمانان کربلا به دست آورده ام ارمغان ملت هند کردم ، اگر بخواهیم همد را نجات دهیم واجب است همان راهی را بپیماییم که حسین بن علی (ع) پیمود » .

محمد علی جناح می گوید : « هیچ نمونه ای از شجاعت بهتر از آن که امام حسین (ع) از لحاظ فداکاری و تهور نشان داد در عالم پیدا نمی شود ، به عقیده من تمام مسلمین باید از سرمشق شهیدی که خود را در سرزمین عراق قربانی کرد پیروی نمایند » 

سید قطب ، دانشمند و مفسر معروف مصری می گوید : « حسین بن علی (ع) گر چه در ظاهر به شهادت رسید و در مقیاس سطحی ، نگران شکست خورد ولی در برابر حقیقت در مقیاسی بزرگتر پیروز شد .

موسیو ماریین آلمانی می گوید : « این سرباز رشید عالم اسلام به مردم دنیا نشان داد که ظلم ، بیدادگری و ستمگری پیدار نیست و بنای ستم هر چند ظاهراً عظیم و استوار باشد در برابر حق و حقیقت چون پر کاهی بر باد خواهد رفت » .

بعد از واقعه کربلا جنبش ها و قیام های شیعی که بر علیه ظلم و جور و خلفای ظالم به وقوع پیوست همه با الهام گرفتن از قیام سید الشهداء (ع) بوده که در این میان می توان از انقلاب اسلامی و نهضتی که حضرت امام خمینی (ره) برپا داشت اشاره کرد .

ایستادگی رزمندگان اسلام و روحیه شهادت طلبی آنان در جنگ هشت ساله ایران اسلامی و مجاهدت های جوانان فلسطینی و لبنانی در برابر رژیم غاصب صهیونیستی و بیداری اسلامی در کشورهای مختلف همه با الگوگیری از قیام حسینی بوده است. 

3/ بیداری اسلامی و قیام های خونین

یکی دیگر از آثار قیام کربلا ، بیداری اسلامی در میان مسلمانان و ایجاد قیام متعدد در طول تاریخ بوده است .

انتشار خبر شهادت مظلومانه امام حسین (ع) در میان مردم باعث بیداری آنان شد و نفرت و انزجار خلافت بنی امیه را به دنبال داشت و چیزی نگذشت پس از واقعه کربلا ، مردم مدینه دست به قیام بر علیه خلفای جور و بنی امیه زدند .

پس از آن قیام توابین در کوفه و سپس قیام مختار را به دنبال داشت .

به طور کلی می توان گفت بنی امیه بعد از شهادت امام حسین (ع) روز آرامش به خود ندیدند و همواره با قیام ها و نهضت های خونین مواجه بودند که داعیه اصلی آنان خونخواهی امام حسین بوده است و رهبران قیام مردم را با شعارهایی چون « یا لثارات الحسین ، الرضا من اهل بیت و الرضا من آل محمد » دور خود جمع می کردند و بر علیه بنی امیه قیام می کردند .

به عنوان مثال مختار وقتی قیام کرد شعار وی « یا لثارات الحسین » بود و انگیزه اصلی قیام وی انتقام از قاتلین حسین (ع) بود.

قیام دیگری به رهبری ابومسلم خراسانی در خراسان با شعار « الرضا من آل محمد » شکل گرفت که عباسیان از این احساسات به هیجان آمده شیعیان به نفع خود استفاده نمودند و بنی امیه را قلع و قمع کردند که همان شعار خوانخواهی امام حسین (ع) بوده است و با این قیام بساط حکومت ننگین هشتاد ساله بنی امیه را برچیدند .

با روی کار آمدن بنی عباس عده زیادی از بنی امیه و اشراف و سران بنی امیه کشته شدند که ابن ابی الحدید نقل می کند : « هنگامی که سر بریده آخرین خلیفه اموی را نزد ابوالعباس نخستین خلیفه عباسی آوردند ابوالعباس سجده ای طولانی به جا آورد و آن گاه سر از سجده برداشت و خطاب به سر بریده مروان گفت : خدا را سپاس می گویم که انتقام مرا از تو و قبیله ات گرفت و مرا بر تو پیروز کرد ، اینک دیگر باکی از مرگ ندارم زیرا با کشتن دو هزار تن از بنی امیه انتقام خون حسین (ع) را گرفتم »

عباس محمود عقاد دانشمند مصری می گوید : « دست آورد یکی از روزهای دولت بنی امیه یعنی فاجعه عاشورا این شد که کشوری با آن وسعت و پهناوری به اندازه عمر طبیعی یک انسان نپایید و از چنگشان بیرون رفت ، امروز که عمر گذشته هر دو طرف را در ترازو می گذاریم و حساب برد و باخت هر یک را می سنجیم پیروزمند روز کربلا یعنی یزید را مغلوب تر از مغلوب و شکست خورده تر از شکست خورده می بینیم و پیروزی را کاملاً با حریف او یعنی امام حسین (ع) می یابیم .

امید است با پیروی از سیره جهادی امام حسین (ع) و پیاده نمودن اهداف این قیام سرنوشت ساز در جامعه زمینه رشد و تعالی بیش از پیش آحاد مردم را در ابعاد مختلف به ویژه بعد دینی و تربیتی فراهم نماییم و احیاگر اندیشه ها و ارزش های ناب دینی و اسلامی باشیم .

منابع و ماخذ :

1/ بحار الانوار  ، مرحوم مجلسی .

2/ مفاتیح الجنان  ، شیخ عباس قمی .

3/ مقتل الحسین  ، مقدم .

4/ ریشه ها ، انگیزه و رویدادهای عاشورا ، سعید داوودی – مهدی رستم نژاد ، زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی .

5/ فلسفه شهادت امام حسین (ع) و ریشه یابی آن ، محمد واصف .

6/ انگیزه های قیام عاشورا ، محمد دشتی .

7/ شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید .

8/ مروج الذهب ، مسعودی .

9/ ابو الشهداء ، عباس محمود عقاد .

10/ درسی که حسین به انسانها آموخت ، عبدالکریم هاشمی نژاد .

 مهدی تیموری کارشناس پژوهش

با همکاری حجه الاسلام علی اصغر رضایی از محققین اداره کل تبلیغات اسلامی استان کرمان

برای مشاهدۀ منبع این مطلب اینجا کلیک نمایید.