ج) اهداف رفتاری
جانبداری آگاهانه و عمومی از باورها، ارزش ها و سنن اصیل اسلامی و افتخار به مفاخر اسلامی و بزرگان دین و در رأس آنها پیشوایان معصوم علیهم السلام به عنوان برترین اسوه های انسانی
عن الصادق (ع): ثَلاثٌ هُنَّ فَخرُ المومنِ و زینُهُ فی الدنیا و الآخرَه: الصّلاهُ فی آخر اللَیل، و یَأسُهُ مِمّا فی أیدِی الناس وَ وِلایَتُهُ الإمامَ مِن آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آلِه ...: (1) سه چیز مایه ی افتخار مؤمن و زینت او در دنیا و آخرت است: نماز در آخر شب، ناامیدی در آنچه در دست مردم است و ولایت امام از خاندان پیامبر اسلام (ص).ارتقای سطح دانش و فرهنگ عمومی و فراگیر شدن باورها و ارزش های اسلامی در جامعه
التزام عملی به قوانین و مقررات اجتماعی اسلام
تبعیت نکردن از باورها، ارزش ها، بدعت ها و رسوم خرافی و مخالف با اسلام و مظاهر فرهنگی - اجتماعی بیگانه و مخالفت با آنها
قرآن کریم: وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَ لاَ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الْأُولَى: (2) و در خانه هایتان قرار گیرید و مانند دوران جاهلیت نخستین، خود آرایی نکنید؛ قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لاَ تَغْلُوا فِی دِینِکُمْ غَیْرَ الْحَقِّ وَ لاَ تَتَّبِعُوا أَهْوَاءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَ أَضَلُّوا کَثِیراً وَ ضَلُّوا عَنْ سَوَاءِ السَّبِیلِ: (3) بگو ای اهل کتاب در دین خود به ناحق غلو نکنید و از پی خواهش های قومی که خود گمراه شدند و بسیاری را نیز گمراه کردند و از راه راست منحرف شدند نروید.
عن رسول الله (ص): إذا رَأیتُم صاحِبَ بِدعَهٍ فَاکفَهرُّوا فی وَجهِه: (4) هنگامی که بدعت گذاری را دیدید، در برابرش روی خود را در هم کشید؛ إذا رَأیتُم أهلَ الرَّیبِ و البِدَع مِن بَعدی فَأظهروُا البرءَهَ مِنهُم...: (5) هرگاه پس از من تردیدافکنان و بدعت گذاران را دیدید، برائت از آنها را آشکار کنید.
عن أمیر المؤمنین (ع): ... وَ اقتَدُوا بِهُدی نَبیِّکُم فَإنَّهُ أفضَلُ الهُدی و استَنَّوا بِسُنَّتِهِ فَإنَّها أهدَی السُّنَن ...: (6) و به راه هدایتی که پیامبرتان آورده اقتدا کنید که آن برترین هدایت است و به سنت و روش او عمل کنید که هدایت بارترین سنت هاست؛ و ما أحدِثَت بِدعَهٌ إلّا و تُرِکَ بها سُنَّهٌ فاتَّقوا البِدَعَ و الزَمُوا المَهیَع...: (7) و هیچ بدعتی پدیدار نشد مگر آن که با آن سنتی ترک شد، پس از بدعت ها بپرهیزید و با راه روشن همراه شوید؛ قَلَّ مَن تَشَبَّهَ بِقَومِ إلا أوشَکَ أن یَکونَ مِنهُم: (8) کمتر کسی است که خود را شبیه گروهی کند و به زودی یکی از آنها بشود.اصلاح جامعه از طریق نظارت بر رفتار دیگران بدون تجسس نابه جا، ارشاد آنها با زبان و عمل و عمل به فریضه ی امر به معروف و نهی از منکر با رعایت مراتب شرعی آن
قرآن کریم: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلِیکُمْ نَاراً... : (9) ای مؤمنان، خود و اهل خود را از آتش دوزخ حفظ کنید؛ ... وَ لا تَجَسَّسُوا ...: (10) و درباره ی عیوب دیگران جست و جو و تجسس نکنید؛ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ...: (11) و مردان و زنان مؤمن بر یکدیگر ولایت دارند، به معروف امر می کنند و از منکر باز می دارند.رعایت حق و عدالت اجتماعی، ستم ستیزی و ستم ناپذیری
قرآن کریم: ... وَ لاَ یَجْرِ مَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى...: (18) و دشمنی با گروهی، شما را بر آن ندارد که عدالت نورزید. عدالت پیشه کنید؛ عدالت به تقوا نزدیک تر است.انضباط اجتماعی، رعایت قوانین و مقررات، و پرهیز از قانون گریزی
پرهیز از نگاه اقتصادی به مقولات فرهنگی - اجتماعی
عن رسول الله (ص): وَیلٌ لأمَّتی من علماءِ السَّوء یَتَخِذونَ هذا العِلمَ تِجارَه یَبیعونَها مِن أمراءِ زَمانِهِم ربحاً لانفُسِهِم، لا اربحَ اللهُ تجارَتَهُم: (22) وای بر امت من از داشمندان بد، این علم را مایه تجارت قرار می دهند و آن را به حاکمان زمان خود می فروشند تا خود سود کنند. خداوند تجارتشان را سودبخش نگرداند.احترام به دیگران - به ویژه والدین و کسانی که نسبت به فرد، حقوقی ویژه دارند - و رعایت حقوق آنها در محدوده ی مقررات و شریعت اسلامی
قرآن کریم: وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیراً: (23) و از روی رحمت، پر و بال تواضع در برابر پدر و مادر بگستران و بگو پروردگارا بر آنها رحمت فرست، چنان که مرا در کودکی تربیت کردند.دفاع از حقوق دیگران
عن رسول الله (ص): ... مَن سَمِعَ رجُلاً ینادی یا لَلمُسلمین فَلَم یُجبهُ فلیسَ بِمُسلم: (28) کسی که ندای کمک خواهی فردی را از مسلمانان بشنود و او را پاسخ نگوید مسلمان نیست.عمل به مسئولیت های فرهنگی - اجتماعی با توجه به نقش و کارکرد خود در جامعه
عن رسول الله (ص): مَن أصبَحَ لا یَهتَمُّ بِأمورِ المسلمین فلیس بمسلم: (30) کسی که بدون اهتمام به کارهای مسلمانان صبح کند، مسلمان نیست؛ کُلُّکم راعٍ و کُلُّکم مسئولٌ عن رعیته، فالامامُ راعٍ و هو مَسئولٌ عن رعیَّتِه و الرّجلُ فی أهلِه راعٍ و هو مسئولٌ عن رعیته و المرأهُ فی بیتِ زوجها راعیَهٌ و هی مسئولهٌ عن رعیتها و الخادمُ فی مالِ سیِّدها راعٍ و هو مسئولٌ عن رعیته و الرّجلُ فی مالِ أبیهِ راعٍ و هو مسئولٌ عن رعیته و کلُُکم راعٍ و کُلُکم مسئولٌ عن رعیتِه: (31) همه شما نگاهبان و همه ی شما درباره ی آنچه زیر نظر شماست مسئولید؛ پس امام مسلمانان نگاهبان و مسئول زیردستان است، مرد در خانواده اش نگاهبان و مسئول آنهاست. زن در خانه ی شوهرش نگاهبان و مسئول است، خدمتکار نگاهبان اموال آقای خود و مسئول آن است. فرد، نگاهبان مال پدر خود و مسئول آن است و همه ی شما نگاهبان و همه ی شما درباره ی آنچه زیر نظر شماست مسئول هستید.کار خود را بر عهده ی دیگران نگذاشتن
عن رسول الله (ص): مَلعونٌ مَلعون مَن ألقی کَلَّه عَلَی النّاس: (32) مورد لعنت است و مورد لعنت است کسی که بار خود را بر دوش مردم بیفکند.مشارکت فعال و سازنده در فعالیت های فرهنگی - اجتماعی سالم
قرآن کریم: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صَابِرُوا وَ رَابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ: (33) ای کسانی که ایمان آوردید، صبر پیشه کنید و همراه یکدیگر مقاومت ورزید و در همه شئون زندگی با یکدیگر همکاری کنید و تقوای الهی پیشه سازید تا رستگار شوید.انتخاب شغل، با لحاظ اولویت براساس ویژگی های ذاتی، تخصص، وظایف و علاقه ی فرد و نیازها و امکانات جامعه
عن ابن عباس: کانَ رسولُ الله (ص) إذا نَظَرَ إلی الرّجِلِ فاعجَبَه قال: هَل لَهُ حِرفَه؟ فان قالوا لا، قالَ: سَقَطَ مِن عینی، قیل: و کَیفَ ذاک یا رسول الله؟ قالَ: لأنَّ المومَنَ إذا لَم یَکُن لَهُ حرفهٌ یعیشُ بدینِه: (35) رسول خدا وقتی مردی را می دید و از او خوشش می آمد می فرمود: شغلی دارد؟ اگر می گفتند نه، می فرمود: از چشمم افتاد. وقتی می پرسیدند ای رسول خدا، چرا از چشم شما افتاد، می فرمود: چون وقتی مؤمن شغلی نداشته باشد، با دینش زندگی می کند ( برای گذران زندگی، دین خود را از دست می دهد).داشتن تعهد و وجدان کاری
عن رسول الله (ص): ... إذا عَمِلَ أحَدُکُم عَمَلاً فَلیُتقِن: (37) هرگاه کسی از شما کاری انجام می دهد باید آن را محکوم و متقن انجام دهد؛ وَ لکِنَّ الله یُحِبُّ عَبداً إذا عَمِلَ عملاً أحکَمَه: (38) ولی خداوند دوست دارد وقتی بنده ی او کاری انجام می دهد آن را محکم سازد؛ إنَّ الله تعالی یُحِبُّ من العامِلِ إذا عَمِلَ أن یُحسِن: (39) خداوند دوست دارد کارگر کارش را نیکو انجام دهد.حفاظت از حریم خانواده
عن رسول الله (ص): إنَّ الله تعالی سائلٌ کُلَّ راعٍ عَمَّا استرعاهُ حَفِظَ ذلک أم ضَیَّعَه حتی یسألَ الرَّجُلَ عَن أهلِ بَیتِه: (40) خداوند متعال از هر نگاهبانی درباره ی آنچه نگهبانی آن را برعهده دارد سئوال می کند که آن را حفظ کرده یا تباه نموده است، حتی از مرد درباره ی اهل خانه اش سئوال می کند.ازدواج و تشکیل خانواده در اولین فرصت مناسب
عن رسول الله (ص): أیُّها الناس إنَّ جبرئیلَ أتانی عَنِ اللَطیفِ الخَبیر فَقالَ: إنَّ الابکارَ بِمَنزِلَهِ الثَمَرِ عَلَی الشَّجر إذا أدرَکَ ثمرُهُ فَلَم یُجتَنی أفسَدَتهُ الشَّمسُ و نَثَرتهُ الریاحُ و کذلِکَ الأبکارُ إذا أدرَکنَ ما یُدرِکُ النِّساء فَلَیسَ لَهُنَّ دَواءٌ إلا البُعولَه وَ إلّا لَم یُومَن عَلَیهنَّ الفَساد لِأنَّهُنَّ بَشَر...: (41) ای مردم! جبرئیل از جانب خدای لطیف خبیر نزد من آمد و گفت: دوشیزگان همانند میوه بر درختان هستند. هنگامی که میوه ی درخت برسد و چیده نشود، خورشید آن را فاسد می کند و بادها آن را می پراکنند. و دوشیزگان نیز چنین هستند، هرگاه آنچه زنان می یابند یافتند، دوائی جز شوهر کردن برایشان نیست وگرنه از فساد در امان نیستند، چون آنها نیز بشر هستند.حسن معاشرت
قرآن کریم: فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظّاً غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ... : (42) پس با رحمت الهی با آنها نرم خو شدی و اگر تندخو و سخت دل بودی از گرد تو پراکنده می شدند ... ؛ وَ لاَ تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ: (43) و نیکی و بدی یکسان نیست، با کار نیکوتر ] بدی را[ دفع کن. ] در این صورت[ آن کس که میان تو و او دشمنی است، گویا دوستی صمیمی می شود.رعایت ادب و عفت در گفتار و رفتار اجتماعی
قرآن کریم: وَ قُلْ لِعِبَادِی یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطَانَ کَانَ لِلْإِنْسَانِ عَدُوّاً مُبِیناً: (50) و به بندگانم بگو سخنی که نیکوتر است بگویند؛ همانا شیطان میان ایشان دشمنی و فساد می افکند؛ به درستی که شیطان برای انسان دشمنی آشکار است؛ ... وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً... : (51) و با مردم سخن به نیکویی گویید.امانت داری و وفای به عهد
قرآن کریم: وَ الَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ رَاعُونَ: (56) و کسانی که امانت ها و پیمان هایشان را مراعات می کنند؛ ... وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْئُولاً: (57) و به پیمان ها وفا کنید؛ به درستی که از پیمان سؤال می شود.دل سوزی، خیرخواهی، کمک به دیگران، ایثار و فداکاری
قرآن کریم: ... وَ یُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ...: (60) و ] دیگران را[ بر خود ترجیح می دهند، هرچند به آن نیاز دارند؛ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاةِ اللَّهِ...: (61) و برخی از مردم جان خود را در راه رضایت خداوند می فروشند. (62)پذیرش عذر، و عفو و گذشت نسبت به خطای دیگران تا جایی که مفسده ای نداشته باشد
قرآن کریم: ... فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِیلَ: (71) پس به نیکی درگذر؛ ... وَ لْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا أَلاَ تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ: (72) و ببخشند و در گذرند. آیا دوست ندارید خداوند شما را بیامرزد؟ و خداوند آمرزنده و مهربان است.پرهیز از تجمل گرایی و مدپرستی و حرص نورزیدن به دنیا
قرآن کریم: وَ لاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَ أَبْقَى: (74) و هرگز چشمان خود را به آنچه از زرق و برق زندگی دنیا برای آزمایش به گروه هایی از ایشان دادیم مدوز و روزی پروردگارت برتر و پایدارتر است؛ ...وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولٰئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ: (75) و کسانی که از بخل و حرص خود مصون بمانند رستگار هستند.غیرت مندی با پرهیز از تعصبات نابه جا
عن رسول الله (ص): إنَّ الغیرَهَ من الإیمان: (77) غیرت، بخشی از ایمان است؛ إنّش الله تعالی یُحِبُّ من عباده الغیور: (78) خداوند بنده غیرت مند را دوست دارد.اهداف اقتصادی
الف) اهداف بینشی
شناخت مبانی اقتصادی اسلام، مانند عدالت اقتصادی و ابزاری بودن ثروت، احکام اقتصادی اسلام و قوانین و مقررات اقتصادی
قرآن کریم: ... کَیْ لاَ یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الْأَغْنِیَاءِ مِنْکُمْ...: (80) تا ] این ثروت عظیم[ در میان ثروتمندان شما دست به دست نگردد.شناخت شرایط، نیازمندی ها، اولویت ها و روش های اقتصادی
ب) اهداف گرایشی
گرایش به تولید سودمند و بیزاری از تنبلی و کم کاری در امور اقتصادی
عن رسول الله (ص): إنَّ اللهَ یُحِبُّ أن یری عبدهُ تعباً فی طلب الحلال: (83) خداوند دوست دارد بنده اش را در راه طلب حلال در رنج و سختی ببیند.طمع نداشتن به اموال دیگران
قرآن کریم: وَ لاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَ أَبْقَى: (87) و هرگز چشمان خود را به آنچه از زرق و برق زندگی دنیا برای آزمایش به گروه هایی از ایشان دادیم مدوز؛ و روزی پروردگارت برتر و پایدارتر است.روحیه ی قناعت
در حدیث قدسی آمده است: ... و وَضَعتُ الغنی فی القناعَه و هم یَطلبُونه فی کَثرهِ المالِ فلا یجدونَه... : (89) و بی نیازی را در قناعت قرار دادم؛ اما ایشان آن را در ثروت فراوان می جویند که نمی یابند.گرایش به رفع نیازمندی مالی دیگران
عن رسول الله (ص): مَن أرادَ أن یُستَجابَ دعوتُهُ و أن تُکشَفَ کُربَتُهُ فلیفرج عن مُعسِر: (91) هر کس می خواهد دعایش مستجاب شود و گرفتاری اش برطرف گردد، از تنگ دست گره گشایی کند.ج) اهداف رفتاری
رعایت دقیق موازین شرعی و مقررات قانونی در روابط اقتصادی و پرهیز از مال حرام، ویژه خواری و رانت خواری
قرآن کریم: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَ تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَنْتَکُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْکُمْ: (92) ای کسانی که ایمان آوردید، اموال یکدیگر را به ناحق نخورید مگر آن که داد و ستدی با رضایت خودتان باشد؛ ... وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَا...: (93) و خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرد.پرداخت نفقات واجب، وجوهات شرعیه و مالیات های قانونی و پرهیز از فعالیت های اقتصادی کاذب، مانند ذخیره کردن سرمایه و احتکار کالا
قرآن کریم: ... وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لاَ یُنْفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ: (98) و آنان را که طلا و نقره می اندوزند و در راه خدا انفاق نمی کنند، به عذابی دردناک مژده بده؛ لِیُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنْفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لاَ یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً: (99) باید آن کس که روزی وسیع دارد متناسب با وسع خود و آن کس که روزی اش تنگ است از آنچه خدا به او داده است انفاق کند؛ خداوند کسی را جز به اندازه ای که به او عطا کرده است مکلف نمی کند. به زودی خداوند پس از سختی آسانی قرار می دهد.انفاق ( صدقه، وقف، قرض الحسنه و کمک مالی در امور خیریه و عام المنفعه)
قرآن کریم: لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ...: (104) هرگز به نیکی دست نمی یابید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید؛ إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَ إِنْ تُخْفُوهَا وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ یُکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ سَیِّئَاتِکُمْ وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ: (105) اگر صدقات را آشکار بپردازید کار خوبی است و اگر آن را پنهان دارید و به فقیران بدهید برایتان بهتر است و از گناهانتان می زداید و خداوند به آنچه می کنید آگاه است؛ إِنَّ الْمُصَّدِّقِینَ وَ الْمُصَّدِّقَاتِ وَ أَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضَاعَفُ لَهُمْ وَ لَهُمْ أَجْرٌ کَرِیمٌ: (106) مردان و زنانی که صدقه می دهند و به خداوند قرض نیکو می دهند، ] پاداش آنها[ چند برابر می شود و مزدی ارجمند دارند.استفاده از ثروت برای رفع فقر، استقلال اقتصادی و خدمت به جامعه ی اسلامی و شکوفایی آن در جهت تعالی معنوی
عن أمیر المؤمنین (ع): فإنَّ الفَقرَ منقصَهٌ للدین مَدهَشَهٌ للعَقلِ داعیَهٌ للمقت: (110) فقر محل نقصان دین و سرگشتگی خرد و موجب بیزاری است.میانه روی در مصرف و پرهیز از چشم و هم چشمی و اسراف و تبذیر
قرآن کریم: ... وَ لاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ: (115) و اسراف نکنید که خداوند اسراف کاران را دوست ندارد؛ ... وَ أَنَّ الْمُسْرِفِینَ هُمْ أَصْحَابُ النَّارِ: (116) و این که اسراف کاران اصحاب دوزخ هستند؛ إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُوا إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَ کَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً: (117) تبذیرگران برادران شیاطین هستند و شیطان در برابر پروردگار خود ناسپاس بود؛ وَ الَّذِینَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْیُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کَانَ بَیْنَ ذٰلِکَ قَوَاماً: (118) و کسانی که هنگام خرج، نه زیاده روی می کنند و نه تنگ می گیرند و حد وسط میان آنها را برمی گزینند.رعایت عدالت، انصاف و مواسات در امور اقتصادی
عن الصادق (ع): مَن واسَی الفقیرَ من مالِهِ و أنصَفَ الناسَ من نفسِهِ فذلکَ المومِنُ حقّاً: (121) کسی که تهی دستان را در مال خود شریک کند و با مردم از جانب خود به انصاف رفتار کند، مؤمن حقیقی است.ایجاد اشتغال و فراهم کردن فرصت مناسب کار برای دیگران
مبارزه با فساد مالی
عن أمیر المؤمنین (ع): واللهِ لَو وجدتُهُ قد تزوجَ به النساءُ و مُلِکَ به الإماءُ لرددتُهُ، فَإنَّ فی العَدلِ سعه: (122) به خدا قسم اگر آن اموال را ] که عثمان به ناحق به برخی بخشیده است[ بیابم که مهر زنان شده باشد یا با آن کنیز خریده باشند، باز می گردانم، چرا که در عدالت گشایش است.کفالت و سرپرستی خانواده
عن الصادق (ع): الکادُّ علی عِیالِه کَالمُجاهِدِ فی سبیلِ الله: (123) کسی که برای روزی خانواده ی خود تلاش می کند مانند مجاهد در راه خداوند است.کفالت و سرپرستی یتیمان و بینوایان
قرآن کریم: کَلاَّ بَلْ لاَ تُکْرِمُونَ الْیَتِیمَ وَ لاَ تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ: (124) چنین نیست؛ بلکه یتیم را اکرام نمی کنید و یکدیگر را به اطعام بینوایان تشویق نمی کنید؛ وَ یُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً: (125) و با دوست داشتن آن، به بینوا و یتیم و اسیر، غذا می خورانند.تدبیر معیشت
عن أمیر المؤمنین (ع): حُسنُ التَّدبیرِ یُنمی قلیلَ المالِ و سُوءُ التدبیرِ یُفنی کثیرَه: (127) تدبیر نیکو مال کم را زیاد می کند و تدبیر نامناسب مال زیاد را تباه می کند؛ قِوامُ العَیشِ حُسنُ التَّقدیرِ وَ ملاکُهُ حُسنُ التدبیر: (128) پایه ی زندگی اندازه گیری خوب است و ملاک آن تدبیر نیکو.پینوشتها:
1- الکافی، ج 8، ص 234، ح 311.
2- احزاب، 33.
3- مائده 77.
4- کنز العمال، ح 1676.
5- الکافی، ج2، ص 375، ح4.
6- نهج البلاغه، خطبه 110.
7- نهج البلاغه، خطبه 145.
8- نهج البلاغه، حکمت 207.
9- تحریم 6.
10- حجرات 12.
11- توبه 71.
12- غررالحکم، ح 9361.
13- غررالحکم، ح 6373.
14- مستدرک الوسائل، ج12، ص201. ح 13882.
15- الکافی، ج2، ص 355، ح5.
16- الکافی، ج2، ص 164، ح3.
17- الکافی، ج5، ص 56، ح1.
18- مائده 8.
19- نهج البلاغه، نامه 47.
20- الکافی، ج2، ص 145، ح5.
21- نهج البلاغه، خطبه 224.
22- کنزالعمال، ح 29084.
23- اسراء 24.
24- من لایحضره الفقیه، ج4، ص 408، ح 5883.
25- بحارالأنوار، ج74، ص 149، ح 79.
26- بحارالأنوار، ج92، ص 357.
27- بحارالأنوار، ج 41، ص 55، ح 5.
28- الکافی، ج2، ص 164، ح 5.
29- نهج البلاغه، خطبه 205.
30- الکافی، ج2، ص 163، ح1.
31- الاحسائی، عوالی اللئالی، ج1، ص 129، ح 3.
32- الکافی، ج 4، ص 12، ح9.
33- آل عمران، 200.
34- مستدرک الوسائل، ج 8، ص 314-315، ح 9533.
35- بحارالأنوار، ج100، ص 9، ح 38.
36- نهج البلاغه، حکمت 81.
37- وسائل الشیعه، ج3، ص 229، ح 3483.
38- وسائل الشیعه، ج3، ص230، ح 3484.
39- کنزالعمال، ح 9129.
40- کنزالعمال، ح 14636.
41- الکافی، ج 5، ص 337، ح 2.
42- آل عمران، 159.
43- فصلت، 34.
44- بحارالأنوار، ج 73، ص 167، ح 6.
45- نهج البلاغه، خطبه 167.
46- بحارالأنوار، ج10، ص99.
47- الکافی، ج2، ص 99، ح1.
48- الصدوق، معانی الأخبار، ص 253، ح1.
49- الکافی، ج2، ص100، ح 4.
50- اسراء 53.
51- بقره 83.
52- الکافی، ج 2، ص 165، ح 10.
53- الکافی، ج2، ص 637، ح 4.
54- الکافی، ج2، ص 327، ح3.
55- غررالحکم، ح 1848.
56- مؤمنون 8.
57- اسراء 34.
58- الکافی، ج2، ح 162، ح 15.
59- بحارالأنوار، ج 69، ص 198، ح 26.
60- حشر 9.
61- بقره 207.
62- این آیه درباره ی فداکاری أمیر المؤمنین (ع) در لیله المبیت و خوابیدن آن حضرت در بستر رسول خدا نازل شده است.
63- وسائل الشیعه، ج 16، ص 295، ح 21586.
64- الکافی، ج2، ص 208، ح 5.
65- غررالحکم، ح 3353.
66- غررالحکم، ح 6361.
67- الکافی، ج2، ص 164، ح7.
68- الکافی، ج2، 174، ح 15.
69- الکافی، ج2، ص 197، ح2.
70- بحارالأنوار، ج 75، ص 127، ح11.
71- حجر 85.
72- نور 22.
73- الحرانی، تحف العقول، ص 112.
74- طه 131.
75- حشر 9 و تغابن 16.
76- الکافی، ج2، ص 316، ح 7.
77- من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 444، ح 4541.
78- کنزالعمال، ح 7070.
79- نهج البلاغه، نامه 31.
80- حشر 7.
81- نهج البلاغه، حکمت 320.
82- الکافی، ج5، ص 150، ح1.
83- کنزالعمال، ح 9215.
84- الکافی، ج5، ص 85، ح4.
85- من لایحضره الفقیه، ج3، ص 157، ح 3576.
86- من لایحضره الفقیه، ج3، ص 169، ح 3635.
87- طه 131.
88- الکافی، ج2، ص 148، ح3.
89- بحارالأنوار، ج75، ص453، ح21.
90- غررالحکم، ح 1753.
91- کنزالعمال، ح 15398.
92- نساء 29.
93- بقره 275.
94- کنزالعمال، ح 30345.
95- بحارالأنوار، ج 74، ص 86.
96- نهج البلاغه، نامه 53.
97- وسائل الشیعه، ج17، ص167-168، ح 22267.
98- توبه 34.
99- طلاق 7.
100- من لایحضره الفقیه، ج2، ص 57، ح 1693.
101- کنزالعمال، ح 9737.
102- کنزالعمال، ح 9722.
103- غررالحکم، ح 112.
104- آل عمران، 92.
105- بقره، 271.
106- حدید، 18.
107- نهج البلاغه، نامه 21.
108- بحارالأنوار، ج100، ص 181، ح3.
109- من لایحضره الفقیه، ج2، ص 58، ح 1697.
110- نهج البلاغه، حکمت 319.
111- محمدبن الحسن الطوسی، تهذیب الأحکام، ج6، ص 324-325، ح 893.
112- الکافی، ج 5، ص 72، ح 5.
113- مستدرک الوسائل، ج13، ص 17، ح 1460.
114- محمدبن الحسن الطوسی، تهذیب الاحکام، ج 6، ص 326-327، ح 898.
115- انعام، 141 و اعراف 31.
116- مؤمن ( غافر) 43.
117- اسراء 27.
118- فرقان 67.
119- من لایحضره الفقیه، ج2، ص 64، ح 1721.
120- بحارالأنوار، ج100، ص 16، ج 74.
121- الکافی، ج2، ص147.
122- نهج البلاغه، خطبه 15.
123- الکافی، ج5، ص 88، ح1.
124- فجر 17و 18.
125- انسان 8 .
126- بحارالأنوار، ج72، ص4، ح8.
127- غررالحکم، ح 4833.
128- غررالحکم، ح 6807.
منبع مقاله: گروه نویسندگان؛ زیر نظر محمد تقی مصباح یزدی؛ (1390)، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان (انتشارات مدرسه)، چاپ دوم
برای مشاهدۀ منبع این مطلب اینجا کلیک نمایید.