چکیده
این مقاله بارویکرد تحلیلی توصیفی به مبانی و شیوههای تربیت اخلاقی در قرآن، از نظر مفسّر بزرگ علامه طباطبایی در تفسیر المیزان میپردازد. مبانی تربیت اخلاقی به معنای استعدادها، امکانات و ضرورتهای مربوط به انسان دربارة آموزش اخلاق و همچنین بیانگر نوع روشها وشیوهها در تربیت اخلاقی است. مبانی تربیتی به سه دستة علمی، فلسفی و دینی تقسیم میشود که در این مقاله تنها به مبانی دینی پرداخته شده است.
علامه، «توحید» را مهمترین مبنای تربیت اخلاقی قرآن میداند که تمامی آموزههای قرآن، حول محور آن میچرخد. موحد پس از شناخت خداوند و شناخت نیازهای خود، بنابر امیال فطری نظیر میل به هدف، کمال، حقیقت، تقدیس موجود برتر، کرامت ذاتی و صیانت از نفس، به سوی خداوند جذب میشود، و تنها راه رسیدن به قرب را در انجام دستورهای الهی و ترک محرّمات مییابد. این همان روش عبودیت است که انسان را به تهذیب نفس میرساند.
از دیدگاه علامه، سایر مبانی نظیر اختیار، معرفتپذیری و... و روشهای تربیت اخلاقی مانند نصیحت، الگوسازی با داستان و مثال، وعدة بهشت و جهنم، پرسش و پاسخ، ابتلا و...، همگی حول محور «توحید» میتواند اثرگذار باشد.
در اهمیت خانواده همین بس که رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: هر نوزادی بر فطرت (توحیدی) متولد میشود، تا اینکه پدر و مادرش او را یهودی یا مسیحی میکنند. رهبر انقلاب این بحث را چنین طرح میکند:
اسلام برای دوران کودکی و نوجوانی و سپس جوانی چند عامل تربیتی تعیین کرده که یکی از آنها آموزشهای والدین و تأثیرات محیط خانواده است. مردم باید به امر کودک بها بدهند و خانوادهها درصدد تعلیم و تربیت صحیح کودک باشند و به بهداشت (روحی) آنها بپردازند و با نظمی که در خانوادهها ایجاد میکنند، کودکان را پرثمر برای آینده بار آورند. اگر در خانوادهای از دروغگویی اجتناب شود، کودکان آن خانه راستگو بار خواهند آمد و اینگونه برخوردها خود تعلیم و تربیت صحیح کودکان را فراهم میآورد.
بدین ترتیب، آموزش مستمر خانوادهها در مورد شیوه پرورش کودکان در اولویت قرار میگیرد. در این راستا، مقام معظم رهبری، انتقال برخی مفاهیم مثل محبت و احترام به کودک و آگاهی از زبان فرزند و همزبانی با وی و ایجاد زمینه نشاط و سلامت جسمی و روانی از طریق ورزش و سرگرمیهای مناسب و شناخت مواهب خدادادی و مفاهیم ارزشی را به خانوادهها امری ضروری میداند. ایشان معتقد است که شش سال اول زندگی کودک در تکوین شخصیت وی اعم از رشد استعدادهای منطقی و زبانی، تعادل عاطفی و توانایی برقراری روابط اجتماعی و آشنایی با مسائل معنوی از اهمیت ممتازی برخوردار است.
ب. آموزش و پرورش: بیشک نهاد آموزش و پرورش که از مدرسه تا عالیترین سطح تحصیلات دانشگاهی را در بر میگیرد، نقشی حیاتی در بیداری فرهنگی یک جامعه اسلامی دارد. مقام معظم رهبری به این نکته حساس در بیانات خویش اشاره کرده و فرمود:
هدف فشار دشمن در جبهه نظامی-سیاسی و اقتصادی، فقر (و ضربه زدن) در جبهه فرهنگی است. ... . اگر آمریکا به این نتیجه برسد که میتوان آموزش و پرورش ایران را چنان تغییر داد که در چند سال آینده از انقلاب خبری نباشد، دیگر اصراری بر محاصره اقتصادی خود نخواهد داشت.
برای مشاهدۀ منبع این مطلب اینجا کلیک نمایید.
پایگاه بصیرت؛ گروه سیاسی / محمد رضا اسکندری / تعلیم مصدر باب تفعیل از ریشه «ع ـ ل ـ م» و به معنای آموختن و آگاهانیدن است.تعلیم، آگاهی دادن و تعلّم آگاه شدن نفس به یک موضوع است. برخی گفتهاند: تعلیم، بر خلاف اِعلام، ویژه اموری است که با تکرار و فراوانی همراه باشند، به گونهای که اثری از آنها در ذهن متعلّم پدید آید، بر همین اساس میتوان گفت تعلیم بیان و روشن کردن چیزهایی است که شخص جاهل به کمک آنها عالم میشود.
تربیت مصدر باب تفعیل از مادّه «ر ـ ب ـ ب» یا «ر ـ ب ـ و» و به معنای پروردن و پرورانیدن و تهذیب است. ابنفارس معنای تربیت را به سه اصل بازمیگرداند: ۱. اصلاح کردن؛ ۲. همراهی کردن و ملازم بودن با موضوع تربیت که منظور از آن مراقبت مداوم از متربّی است؛ ۳. پیوستگی مربّی و متربّی در فرایند تربیت. تربیت، ایجاد کردن تدریجی چیزی تا رسیدن آن به سر حدّ کمال است. در تعریفی دیگر تربیت فراهم ساختن بستری برای برانگیختن و رشد استعدادهای نهفته در یک موجود است، به نحوی که بتواند به شکلی مستمرّ او را در راه رسیدن به کمال وجودی یاری دهد. ترکیب عطفی «تعلیم و تربیت» در فارسی به «آموزش و پرورش» ترجمه شده است.